Shkaba e vogel me gjurmues satelitor fluturoi 32 mijë kilometra në një vit

Një shkabë e vogël e quajtur Midas, e cila ishte pajisur me një transmetues satelitor në provincën Eskişehir të Turqisë qendrore, së fundmi u kthye në pikën e tij të nisjes pasi fluturoi 32.000 kilometra dhe përshkoi nëntë vende brenda një viti. Shkaba u kap si rezultat i punës së kryer në kuadër të “Projektit të Konservimit të Shkabës së Vogël” të kryer nga Drejtoria e Kopshtit Zoologjik të Bashkisë Metropolitane Eskişehir dhe Shoqata “KuzeyDoğa”. Midas është shkabë egjiptiane (Neophron percnopterus), që renditet ndër speciet në rrezik zhdukjeje nga Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës. Ai u lirua në mjedisin e tij natyror më 23 prill 2022 pasi iu vu zilja dhe u pajis me një transmetues satelitor.

Alarmohen shkencëtarët: Ngrohja e oqeaneve po vazhdon me ritëm të shpejtë

Ngrohja e shpejtë e kohëve të fundit e oqeaneve të botës ka alarmuar shkencëtarët të cilët shqetësohen se do të kontribuojë në ngrohjen globale. Këtë muaj, sipërfaqja globale e detit arriti një temperaturë të re rekord të lartë. Ajo kurrë nuk është ngrohur kaq shpejt dhe kaq shumë. Shkencëtarët nuk e kuptojnë plotësisht pse ndodhi kjo, por ata shqetësohen se, e kombinuar me modelet e tjera të motit, temperatura e botës mund të arrijë një nivel të ri shqetësues deri në fund të vitit të ardhshëm. Ekspertët besojnë se një ngjarje e fortë e motit El Niño, një sistem moti që ngroh oqeanin, do të ndodhë gjithashtu gjatë muajve të ardhshëm. Oqeanet më të ngrohta mund të vrasin jetën detare, të çojnë në mot më ekstrem dhe të rrisin nivelin e detit. Ato janë gjithashtu më pak efikase në thithjen e gazrave serrë që ngrohin planetin.

Vendet evropiane zotohen të rrisin prodhimin e energjisë nga era

Një grup vendesh të Evropës Perëndimore të udhëhequra nga Gjermania dhe Franca u zotuan të hënën të rrisin më tej prodhimin e energjisë së pastër nga fermat e erës në Detin e Veriut për të përmbushur qëllimet klimatike dhe për të reduktuar varësinë e tyre strategjike energjetike nga Rusia. Udhëheqësit e tyre u zotuan gjithashtu të përmirësojnë sigurinë rreth rrjetit të energjisë nënujore në rritje, në mënyrë që të mos bjerë viktimë e kërcënimeve hibride. Frika nga sulme të tilla është rritur që nga pushtimi rus i Ukrainës vitin e kaluar. “Mullinjtë e erës në det, por edhe kabllot dhe tubat në tokë janë të prirur për sabotim ose spiunazh”, tha kryeministri belg dhe mikpritës i samitit Alexander De Croo, raporton Associated Press.

Copernicus: Alpet humbën sasi të madhe akulli në 2022 si kurrë më parë

Vitin e kaluar është shkrirë më shumë akull nga akullnajat e Alpeve se kurrë më parë, njoftoi shërbimi i BE-së për ndryshimet klimatike Copernicus. Akullnajat e Alpeve kanë humbur më shumë se 5 kilometra kub akull, thuhet në raportin shërbimit Evropian të Gjendjes Klimatike 2022 (ESOTC 2022), duke shtuar se vera e vitit të kaluar ishte më e ngrohta e regjistruar ndonjëherë. Temperaturat e verës ishin mesatarisht 1,4 gradë mbi periudhën e referencës 1991-2000. Sipas Copernicus, temperaturat në Evropë po rriten me rreth dyfishin e mesatares globale. "Klima që na pret do të jetë shumë, shumë më ndryshe nga klima në të cilën jemi rritur", tha drejtori i Copernicus, Carlo Buontempo. Vera e vitit 2022 u shënua nga një thatësirë e madhe që preku më shumë se një të tretën e Evropës, sipas Copernicus, duke prekur bujqësinë, transportin dhe furnizimet me energji, transmeton Anadolu.

Bashkimi Evropian do të ndalojë produktet që shkaktojnë shkatërrimin e pyjeve

Parlamenti Evropian (PE) miratoi ligjin i cili përfshin ndalimin e importimit në vendet e Bashkimit Evropian (BE) për produkte të ndryshme si sojë, mish viçi, vaj palme, dru, kakao dhe kafe, të cilat prodhohen duke dëmtuar pyjet. Në seancën e Asamblesë së Përgjithshme të mbajtur në Strazburg, me 552 vota pro u pranua ligji i përgatitur për të parandaluar shkatërrimin e pyjeve në gjithë botën, për të luftuar ndryshimin e klimës dhe për të parandaluar humbjen e biodiversitetit. Sipas ligjit, produktet e shitura në tregjet e BE-së nuk duhet të jenë shkak për shkatërrimin e pyjeve në mbarë botën. Kompanitë do të mund të shesin në tregun e BE-së produkte të cilët nuk shkaktojnë prishjen e pyjeve dhe shpyllëzim.

Efektet e ndryshimeve klimatike në planet gjithnjë e më të dukshme

Temperaturat mesatare globale janë rritur me më shumë se 1°C që nga vitet 1850. 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021 dhe 2022 ishin vitet më të nxehta të regjistruara ndonjëherë. Shifrat na tregojnë se planeti është ngrohur që nga Revolucioni Industrial. Një grafik që tregon ndryshimin e temperaturës mesatare globale nga viti 1850 në 2022, krahasuar me një vlerësim të mesatares 1950-1900. Komploti vazhdon të rritet që nga vitet 1960. Kjo grafik tregon ndryshimin e temperaturës globale nga viti 1850 në 2022, krahasuar me një temperaturë mesatare bazë të vlerësuar nga 1850-1900. Ngrohja e planetit çon në shumë ndryshime të tjera në klimën tonë. Ndërsa planeti ngrohet, valët e të nxehtit bëhen më të mundshme. Gjatë viteve të fundit, valët e të nxehtit kanë qenë rreziku më vdekjeprurës global i motit.

Studimi i Agjencisë Evropiane për Mjedisin: Ndotja e ajrit po dëmton fëmijët.

Ndotja e lartë e ajrit si për shembull me grimcat e ngurta çon sipas një studimi të Agjencisë së BE për Mjedisin (EEA) në një vdekje të parakohshme të më shumë se 1200 fëmijëve dhe të rinjve në BE dhe vende si Zvicra, Norvegjia, Islanda, Lichtenshtajni e Turqia. Përveç kësaj ajo rrit rrezikun për sëmundje të tjera të mëvonshme në jetë, sipas raportit të EEA. Autorët e studimit kërkojnë të bëhet me shumë për mbrojtjen e fëmijëve nga pasojat negative të ndotjes së ajrit, deklaroi autoriteti i EEA, që e ka selinë në Kopenhagë. Megjithë përmirësimet në vitet e kaluara ende ndotja me lëndë të ndryshme në shumë vende mbetet mbi vlerat e lejuara të përcaktuara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë, sidomos në Evropën Lindore-Qendrore dhe Itali.

Ndryshimet klimatike: Thatësira ka goditur miliona njerëz

Thatësira e pandërprerë që ka shkatërruar Bririn e Afrikës dhe ka lënë më shumë se 20 milionë njerëz të përballen me pasiguri akute ushqimore nuk do të ishte e mundur pa ndryshimet klimatike, ka zbuluar një analizë e re. Që nga tetori i vitit 2020, kjo pjesë e Afrikës Lindore, një nga rajonet më të varfra në botë, është kapluar nga thatësira më e keqe në 40 vjet, pasi pesë sezone radhazi të paprecedentë me shi kanë dështuar. Thatësira ka sjellë ndikime katastrofike në zona të mëdha të Kenias, Somalisë dhe Etiopisë. Dhjetëra mijëra kanë vdekur, të korrat janë tkurrur, bagëtitë kanë ngordhur nga uria dhe pasiguria e ujit janë të përhapura në rritje. Në një botë pa ndryshime klimatike të shkaktuara nga njeriu, kjo thatësirë shkatërruese nuk do të kishte ndodhur. Ky është përfundimi i një studimi të shpejtë të atribuimit të publikuar të enjten nga iniciativa World Weather Attribution. Organizata përbëhet nga një ekip shkencëtarësh ndërkombëtarë, të cilët, menjëherë pas ngjarjeve ekstreme të motit, analizojnë të dhënat dhe modelet klimatike për të përcaktuar se çfarë roli luajti ndryshimi i klimës.

Cilat janë ushqimet e dëmshme për shëndetin tonë që konsumohen në baza ditore?

Ushqimi i duhur është çelësi për ruajtjen e shëndetit, ndaj duhet t'i kushtojmë vëmendje ushqimeve që marrim në trupin tonë çdo ditë. Ushqimi i pashëndetshëm është shpesh shkaku i sëmundjeve të shumta si diabeti, sëmundjet e zemrës apo lloje të ndryshme kanceri. Ka ushqime që janë shumë të dëmshme për shëndetin, ndaj këshillohet që të mos i konsumoni fare ose të paktën të reduktoni marrjen e tyre. Dihet se kjo vlen për ushqimet e pasura me sheqer të rafinuar si ushqimet e yndyrshme, ëmbëlsirat e ndryshme dhe lëngjet e gazuara dhe frutat, por ka edhe ushqime të tjera që duhet t’i shmangni.

Polonia: Kufizon prodhimin e energjisë së rinovueshme për shkak të mbifurnizimit

Polonia u ka kërkuar ofruesve të energjisë së rinovueshme të shkurtojnë prodhimin për shkak të mbifurnizimit me energji elektrike, duke nënvizuar sfidat me të cilat përballet rrjeti i vendit nga zgjerimi i përdorimit të energjisë së gjelbër. Moti me diell rriti prodhimin nga panelet diellore në një kohë të kërkesës së reduktuar gjatë fundjavës, duke nxitur nevojën për të balancuar sistemin e energjisë elektrike të vendit, tha operatori shtetëror i rrjetit Polskie Sieci Elektroenergetyczne. Mbi-furnizimi tejkaloi 3 GW, duke e shtyrë kompaninë të përdorë rregulla të veçanta në lidhje me rreziqet e sigurisë së energjisë.

Shitjet globale të veturave elektrike do të rriten me 35% këtë vit, duke arritur në 14 milionë

Shitjet e veturave elektrike në mbarë botën do të rriten me 35% këtë vit për të arritur në 14 milion dhe do të zgjerojnë pjesën e tyre në tregun e përgjithshëm të veturave në 18%, të nxitura nga programet e fuqishme të mbështetjes në ekonomitë e mëdha, sipas një raport të ri nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë (IEA). Raporti vjetor i IEA-s i titulluar ‘Perspektiva globale e automjeteve elektrike’ tregon se më shumë se 10 milionë vetura elektrike u shitën në mbarë botën në vitin 2022, një rritje rekord prej 55 për qind krahasuar me vitin e kaluar. Numri i përgjithshëm i veturave elektrike në rrugë arriti në 26 milionë pas rritjes rekord të vitit të kaluar. "Veturat elektrike janë një ndër forcat lëvizëse në ekonominë e re globale të energjisë që po shfaqen me shpejtësi dhe ata po sjellin një transformim historik të industrisë së prodhimit të veturave në mbarë botën", tha në raport Fatih Birol, drejtor ekzekutiv i IEA-s.

Cilat fruta dhe perime kanë më shumë pesticide?

Shumica e njerëzve e dinë se ushqimet me yndyrë të lartë, të përpunuara dhe me shumë sheqer janë të pashëndetshme. Pak besojnë se frutat dhe perimet mund të jenë të dëmshme për shëndetin e tyre. Por kjo është pikërisht ajo që po ndodh. “Afro 75% e frutave dhe perimeve të freskëta jo-organike të shitura në SHBA përmbajnë mbetje të pesticideve potencialisht të dëmshme”, sipas Environmental Working Group. Disa pesticide janë lidhur me çështje shëndetësore si defektet e lindjes, abortet dhe paaftësitë zhvillimore te fëmijët, raporton Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve, sipas CNBC. EWG analizoi të dhënat e mbledhura nga Departamenti Amerikan i Bujqësisë dhe Administrata e Ushqimit dhe Barnave çdo vit, që nga viti 2004 ka publikuar listën e produkteve me më shumë pesticide.

Ndryshimet klimatike: Në 10 vitet e fundit janë shkrirë rreth 3 miliard ton akull

Ndryshimi global i klimës shkaktoi shkrirjen e 2 miliardë e 720 milionë tonëve akull në 10 vjet. Cryosat, sateliti i çmontuar i Agjencisë Evropiane të Hapësirës (ESA), gjurmoi 200 mijë ose më shumë akullnaja në periudhën 2010-2020, transmeton Anadolu. Hulumtimi global është bërë mbi gjendjen e akullnajave duke analizuar imazhet nga Cryosat. Në hulumtimin, i cili arriti në përfundimin se ndryshimet klimatike shkaktuan shkrirjen e 2 miliardë e 720 milionë tonëve akulli brenda 10 viteve, u konstatua se masa e humbur e akullnajave korrespondon me 2 për qind të akullnajave në botë. Në studim u konstatua se 89 për qind e akullnajave u shkrinë për shkak të temperaturës së lartë atmosferike ndërsa 11 për qind për shkak të ujit të ngrohtë të oqeanit ose liqenit.

Vendet evropiane kërkojnë masa për reduktimin e mikroplastikave

Një grup vendesh evropiane, përfshirë Gjermaninë, Francën dhe Holandën, kanë kërkuar nga Bashkimi Evropian (BE) që të përgatisë masa detyruese kundër mbetjeve mikroplastike. Sipas lajmit në mediat evropiane, Gjermania, Franca, Holanda, Danimarka, Luksemburgu dhe Norvegjia i dërguan një letër të përbashkët Komisionit Evropian që përfshin marrjen e masave të reja në çështjen e mikroplastikave. Në letrën e vendeve evropiane theksohet se veprimet vullnetare kundër mbetjeve nuk janë të mjaftueshme. Ato i bënë thirrje Komisionit Evropian që të përgatisë masa të reja për t’u zbatuar në nivel të BE-së për parandalimin dhe reduktimin e mikroplastikave në mjedis, si dhe për të kontrolluar dhe vëzhguar përputhshmërinë me rregullat e reja duke krijuar një sistem të përbashkët për monitorimin e mikroplastikës në ajër, ujë dhe tokë në të gjithë Evropën.

A mund të jetë hapësira nën detare e ardhmja e bujqësisë?

Kur mendoni për kufirin tjetër për rritjen e ushqimit, mund të mendoni për plane të largëta për të kultivuar të korra në Mars. Por një familje italiane në biznesin e pajisjeve të zhytjes beson se hapësira tjetër e punueshme e pashfrytëzuar është pikërisht këtu në Tokë, deti. Kopshti Nemo është sistemi i parë në botë i kultivimit nënujor të bimëve tokësore. E vendosur në brigjet e Nolit, Itali, në jugperëndim të Gjenovës, ferma përbëhet nga një sërë serash të varura, transparente, në formë kube të quajtura biosfera, të ankoruara në fund të detit. "Misioni i kësaj teknologjie është të ndryshojë bujqësinë, t'i japë asaj një mundësi shtesë për rritjen e prodhimeve në sasinë e madhe të vijave bregdetare të Tokës, duke qenë e qëndrueshme dhe të mos ndikojë në mjedis", tha për CNN bashkëthemeluesi Luca Gamberini. Babai i tij dhe themeluesi i kompanisë së pajisjeve nënujore “Ocean Reef Group”, Sergio Gamberini, doli me idenë duke kombinuar dy pasionet e tij, zhytjen në skuba dhe kopshtarinë. Në vitin 2012, projekti filloi me mbjelljen e borzilokut në një tullumbace nën ujë. Dhjetë vjet më vonë, kopshti i Nemos po bëhet i fortë.

Dy shkaktarë që po i kontribuojnë ngritjes së nivelit të ujit në dete e oqeane dhe pasojat e shumta negative

Nga: Fatmir Graiçevci

Janë të shumtë autorët e fushave të shumta që kanë shkruar me një dozë të shqetësimit të jashtëzakonshëm për problemet që i ka shkaktuar njeriu egoist shtëpisë së vetme të njerëzimit për banim e jetë normale në të – Tokës! Dhe kur lexon shkrimet dhe të dhënat që i paraqesin në studimet e tyre, nuk ke se si të vazhdosh të jesh indiferent ndaj shkatërrimit që po ja bëjnë njerëzit egoist planetit të vetëm ku ka kushte për jetë – Tokës! Aq të mëdha janë dëmtimet që kjo qenie egoiste e egocentrike po ia shkakton shtëpisë e cila i ka ofruar strehim e mirëqenie për mijëra vite, sa njeriu i dy tre shekujve më parë, nuk do të arrinte as t’i imagjinonte! Një nga këta studiues është edhe ambientalisti shembullor, ish nënpresidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Al Gor. Në librin e tij të jashtëzakonshëm “Toka në baraspeshë” (Earth In The Balance 1992) ai na paralajmëron se nëse vazhdojmë me ritmin e deritashëm të dëmtimit të tokës në njërën anë dhe në anën tjetër, me mos kokëqarjen arrogante për dëmtimet që po i bëhen asaj, jeta normale në tokë, do të marr fund, njëherë e përgjithmonë!!! Dhe teksa lexon njeriu këtë libër dhe shembujt e shumtë që sjell autori në të për degradimin që ja ka bërë e po ja bën njeriu planetit tokë, nuk ka se si të mos vie në mendje thënia e Mahatma Gandit, që e kishte përzemër Nënë Tereza dhe e pëshpëriste kur shihte teksa vuanin miliona njerëz anekënd botës për një kafshatë bukë “Toka është e mjaftueshme për nevojat e të gjithëve por jo për lakminë (egon) e secilit”.

Njëzet pyetjet enigmatike për shkencën!

1. Nga çka është krijuar universi?

Astronomët përballen me një enigmë të hatashme: çka e përbën atë 95% të universit për të cilën nuk dihet. Atomet, grimcat prej të cilave përbëhet çdo gjë përreth nesh, përbëjnë vetëm 5% të tërësisë. Gjatë 80 vjetëve të fundit është vënë në diskutim se pjesa e mbetur ka të ngjarë të jetë e përbërë nga dy ‘përbërës’: materia e errët dhe energjia e errët. E para, e vërjetur për herë të parë në vitin 1993, vepron si ‘ngjitës’ i padukshëm mes galaktikave dhe grumbujve të tyre. Sa i përket energjisë së errët, e hetuar në vitin 1998, ka kontribuar me shpejtësi të madhe në mundësinë për zgjerimin e njohurve në lidhje me të kuptuarit e universit. Astronomët mbase janë në prag të identifikimit përfundimtar të këtyre dy ndërvepruesve të padukshëm.

I riu nga Nigeria bëri një dron nga mbeturinat, një kompani teknologjike i ofroi punë praktike

Bolaji Fatai, 21 vjeç, nuk ka shkelur kurrë në një aeroplan, por kjo nuk e ka penguar atë të ndërtojë modelin e tij të aeroplanit me telekomandë nga mbeturinat, dhe ta fluturojë atë në qiell mbi qendrën tregtare të Nigerisë, Lagos. Pavarësisht një dite me re dhe me erë, aeroplani me një helikë arriti t’i rezistojë rrymave të erës lart mbi një fushë futbolli me rërë, përpara se të përplasej poshtë mbi kokat e shikuesve në Oworonshoki, një lagje e varfër në lindje të qytetit ku jeton Fatai, transmeton Telegrafi. Ai bleu helikën dhe telekomandën në një dyqan, por ndërtoi gypin, krahët, bishtin dhe fundin e barkut nga pjesët e stiroporit të ricikluar dhe i ngjiti me shirit ngjitës. Hapësira e krahëve të aeroplanit të tij është rreth një metër.

Ndryshimet klimatike po ndikojnë edhe në kafe – si po ndryshojnë metodat e kultivimit të saj

Vjelja e kafesë është një proces delikat që ndodh vetëm një herë në vit ndërsa bima ka një jetëgjatësi njëzet vjeçare, frytet e saj mund t’i shfrytëzojmë vetëm pas gati katër vjetëve. Pema shumëvjeçare duhet të zë rrënjë në kushte të mira klimatike dhe të kalojë një sërë momentesh para se të lulëzojë. Por ndryshimi i klimës po e shtyn tregun global të kafesë prej 458 miliardë eurosh – nga i cili Evropa përfaqëson pjesën më të madhe të konsumatorit – në një “kaos”, raporton Euronews. 

Ndryshimet klimatike, kërcënim për resortet e skijimit

Nga Alpet Zvicerane në Malet Shkëmbore, vendpushimet e skive po përballen me sfida të reja shkaku i ndryshimeve klimatike. Por, si po mundohen të përshtaten në një botë që po ngrohet? Anzere shpesh cilësohet si vendpushimi më i mirë në Evropë. Por fshati zviceran pati një fillim të vështirë të sezonit gjatë vitit 2023. Ashtu si shumë vendpushime të tjera të skive, Anzere u detyrua të mbyllte disa nga pistat e saja për shkak të mungesës së reshjeve të borës gjatë fund të dhjetorit dhe ditët e para të janarit. Alpet përjetuan temperatura të larta rekorde gjatë Krishtlindjeve dhe Vitit të Ri, duke arritur në 20.9 gradë Celsius në perëndim të Zvicrës, raporton BBC. “Ishte jashtëzakonisht ngrohtë gjatë Krishtlindjeve dhe Vitit të Ri”, thotë Stephanie Dijkman, drejtoreshë e turizmit në Anzere. “Pothuajse e gjithë bora në fshat ishte zhdukur. Unë isha mjaft e shqetësuar. Njerëzit nuk ishin në gjendje të skijojnë”, shton ajo.

Qytet i gjelbër në gjethe zambaku uji

Projekti ambicioz “BiodiverCity”, i cili do të ketë 1.820 hektarë tokë, u iniciua nga qeveria e shtetit malejzian të Penang të Malejzisë Qëllimi i krijimit të këtij destinacioni global do të inkurajojë rritjen ekonomike dhe kulturore të Penangut, i cili mbron e biodiversitetin e zonave bregdetare dhe habitatet e tyre natyrore Secili nga tre ishujt e ”BiodiverCity”-it do të kenë formën e zambakëve të ujit dhe do të përmbajnë lagje me përdorim të përzier, 242 hektarë parqe, 4.6 kilometra plazhe publike dhe një vijë bregdetare të gjatë 25 kilometra.

“Macet e mëdha” rikthehen pas 70 vitesh në Indi

Tetë “mace të mëdha” te llojit getopard nga Namibia bënë udhëtimin e gjatë në një fluturim ngarkesash me qira në qytetin verior indian të Gwalior, pjesë e një plani ambicioz dhe të kontestuar ashpër për të rifutur ato në vendin e Azisë Jugore. Sipas mediave të huaja, më pas ata u zhvendosën në shtëpinë e tyre të re: një park kombëtar i përhapur në zemër të Indisë, ku shkencëtarët shpresojnë se kafsha më e shpejtë tokësore në botë do të endet përsëri. Kryeministri indian Narendra Modi i lëshoi kafshët në ambientet e tyre të shtunën në mëngjes. Ato dolën nga kafazi i tyre, fillimisht me tentativë, ndërsa “skanonin” vazhdimisht mjedisin e tyre të ri. “Kur gatopardi do të vrapojë përsëri … kullotat do të restaurohen, biodiversiteti do të rritet dhe eko-turizmi do të marrë një nxitje”, ka thënë Modi.

Vera e këtij viti është më e nxehta që prej fillimit të matjeve

Sipas shërbimit të BE për ndryshimin e klimës, Copernicus, Evropa nuk ka patur asnjëherë një verë kaq të nxehtë që prej fillimit të matjes së temperaturave. Edhe shkrirja e akullnajave në Alpe arriti një rekord të ri. Zhvillimet klimatike thyen disa rekorde njëherësh në Evropë në vitin 2022, njoftoi shërbimi i BE për ndryshimin e klimës në BE, Copernicus. Kjo ishte vera më e nxehtë e regjistruar që prej fillimit të matjes së temperaturave.  Shkrirja e akullnajave në Alpet europiane ishte aq e lartë sa kurrë më parë dhe i gjithë viti i kaluar ishte i dyti për nga nxehtësia i matur ndonjëherë.Temperaturat në Europë, sipas Copernicus, rriten rreth dy herë më shumë se mesatarja globale. “Klima që na pret, do të jetë shumë, shumë më ndryshe se klima, në të cilën jemi rritur”, u tha drejtori i Copernicus, Carlo Buontempo, gazetarëve.\

Shtatë vendet më të industrializuara janë zotuar për t’i dhënë fund ndotjes plastike derë në vitin 2040

Shtatë vendet më të industrializuara janë zotuar për t’I dhënë fund ndotjes plastike derë në vitin 2040. Ministrat për Ambient dhe Klimë të shteteve të këtij grupi kanë thënë se shtetet e tyre janë zotuar për të marrë masa për ta arritur këtë objektiv. “Ne jemi zotuar për t’i dhënë fund ndotjes plastike, me ambicien që të ulim në zero këtë lloj të ndotjes deri më 2040” thuhet në që kanë lëshuar pas takimit që kanë zhvilluar të dielën në veri të Japonisë. Në deklaratë është thënë se deri te zotimi do të arrihet përmes promovimit të prodhimit të qëndrueshëm të plastikës, ripërdorimit të saj, dhe menaxhimit në natyrë. Kombet e Bashkuara kanë tërhequr vërejtjen se volumi i plastikës që depërton në oqeane është jashtëzakonisht i madh dhe se ka efekte të shumta negative në botën ujore por edhe te njeriut.

141 vite nga vdekja e babait të Teorisë së Evolucionit, Charles Darwin-it

Charles Darwin (1809-1882) ishte një biolog, gjeolog dhe natyralist anglez, i njohur për dy nga teoritë më me ndikim në botën shkencore; evolucioni dhe procesi i seleksionimit natyror. Në përmbledhje, ai propozoi që të gjitha speciet e qenieve të gjalla të vijnë nga një paraardhës i përbashkët dhe që speciet që përshtaten më mirë me mjedisin janë ato që riprodhohen dhe mbijetojnë. Të dy teoritë u propozuan në Origjina e specieve, botuar në 1859. E njohur si babai i evolucionit, teoria e Darvinit ndihmoi në heqjen e konventave dhe besimeve të vjetra që tregonin se formimi i specieve të ndryshme ishte produkt i një fenomeni të shkaktuar nga një qenie më e lartë (Wood, 2005). Teoria evolucionare e Darvinit i shërbeu shkencës për të dhënë një shpjegim më racional të formimit dhe ekzistencës së specieve të reja. Kjo u shpjegua falë konceptit të përzgjedhjes natyrore, ku disa specie me një paraardhës të përbashkët mund të mbijetojnë vetëm kur përshtaten me mjedisin, edhe kur kushtet e tij ndryshojnë. Ata, variacionet e të cilëve janë të papërfillshëm do të kenë më pak të ngjarë të përshtaten, ndërsa organizmat, variacionet e të cilave u japin atyre një avantazh adaptues dhe riprodhues do të jenë të mbijetuarit.

Dhjetë nga mitet më të çuditshme të krijimit të botës

Në kulturat dhe qytetërimet e ndryshme të botës, ka ekzistuar gjithmonë një besim i fortë se njerëzit, dhe bota në të cilin banonin ata, kishin një lloj origjine të mbinatyrshme. Këto besime ishin themeli i identitetit të çdo qytetërimi, dhe nganjëherë ishin shumë të çuditshme. Ja cilat janë 10 mitet më të çuditshme në histori.

1. Veza e Parë Kozmike në mitet më të hershme Hindu

Tema e Vezës Kozmike gjendet në shumë qytetërime të lashta:nga polinezianët, finlandezët, tek grekët dhe fenikasit. Por versioni më i njohur i këtij miti të krijimit vjen nga hinduizmidhe mitet e vjetra vedike. Atje ajo njihet si Hiraṇiagarba, ose Mitra e Artë, dhe pershkruhet si nje Vezë e Artë Primordiale nga e cila u krijua i gjithë Universi. Hiraṇiagarba lundroi në zbrazëtinë e zezë të mos–ekzistencës për një vit, përpara se të ndahej në dy gjysma, ku secila duke u bë një mbretëri, Svarga dhe Prithvi.

Rekord botëror, 500 ditë e mbyllur në shpellë!

Atletja Beatriz Flamini u monitorua nga një grup studiuesish dhe shkencëtarësh. Një atlete spanjolle ka arritur të përfundojë sfidën e pabesueshme që i kishte vënë vetes, qëndrimi për 500 ditë brenda një shpelle. Beatriz Flamini qëndroi e izoluar në një shpellë të Granadës, pa asnjë kontakt me botën e jashtme, që nga data 20 Nëntor 2021, duke vendosur kështu një rekord botëror. Ajo mori dy kamera për të dokumentuar qëndrimin në këtë shpellë. 50-vjeçarja e kaloi kohën e saj në shpellë duke bërë ushtrime për ta mbajtur  veten në formë ndërsa ka shfrytëzuar edhe mundësinë për të lexuar 60 libra. Flamini u monitorua nga një grup psikologësh dhe studiuesish të cilët vëzhgonin çdo lëvizje të saj dhe monitoronin mirëqenien e saj fizike dhe mendore.

Kosova tjetër në sytë e mjeshtrit të fotografisë…

Arian Mavriqi është emri pas të cilit qëndron mjeshtri i shkrepjeve të faunës së egër, zhanër fotografik ky i vështirë dhe pak i zhvilluar, por që për të është pasion e profesion. Sot, një dekadë më vonë qysh kur ai e nisi karrierën, 11 specie të reja dhe rreth 185 lloje që shpezëve nga këto troje që janë bërë të njoftuna falë shkrejpjeve të tij. E krejt këto histori ai i ndan me njerëzit në baza ditore me qëllim vetëdijësimi që sipas tij ka ndodhur tashmë. Por, rrugën e fillimit as ai nuk e pati të shtruar veçse nuk u ndal. “Fillimisht kam fillu me diçka makro, me ndonjë insekt, ndonjë lule e kështu me radhë pastaj e pashë nevojën për të fotografu dhe shpezët, por për t’i fotografuar shpezët në lëvizje është problem me telefon, thuajse momentalisht e pamundur në të ardhmen nuk i dihet se çka do të sjellin ata të cilët prodhojnë telefonat e mençur, por e pashë të nevojshme se duhet të investoj një aparat plus një lendë adekuate për fotografimin e shpezëve, posaçërisht shpezëve në lëvizje dhe fillova të postoj pa u ndalur, tash pothuajse 10 vite po bëhen që nuk jam ndalur dhe kam një bagazh të kafshëve gjithandej me një cilësi shumë të mirë nga bota e ujorëve, nga bota e grabiqarëve të mëdhenj, nga bota e shpezëve poashtu dhe nga në përgjithësi flora”, thotë Ariani.

Energji nga erërat e Bajgorës

Në ish-Jugosllavi, Mitrovica ishte një ndër qytetet që kontribuonte më së shumti në ekonomi për shkak të gjigantit industrial “Trepça”. Sot, qyteti ka tjetër gjendje. Gërmadhat e ish-fabrikës së akumulatorëve ta zymtësojnë pamjen e qytetit sapo mbërrin nga Prishtina te udhëkryqi i parë në hyrje të qytetit. Por, 20 kilometra tutje, në Shalë të Bajgorës, 27 turbina që prodhojnë energji elektrike përmes erës sikur e mundin zymtësinë ekonomike të qytetit. Rruga për tek ato 27 turbina te Parku i Erës “Selac” kalon nëpër Stan Tërg, ku prej shekujsh nxirren minerale nga nëntoka. Leqet e rrugës që të çojnë te Shala e Bajgorës nuk është që të përgatisin për ndonjë pamje të bukur deri kur mund ta shohësh hapur Parkun e Erës. Majat e kodrave janë të pushtuara nga turbinat krahëgjatë, që shtyhen e rrotullohen prej erës për të prodhuar energji elektrike.

Cilat janë 10 pamjet që zgjuan vëmendjen e botës për pasojat e ndryshimeve klimatike?

Uji që rrjedh nga një mur akulli me penelata gri të reve sipër krijon një imazh të bukur, por historia pas tij është një histori shkatërrimi: Akullnajat e Tokës po shkrihen me një ritëm të paparë për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njerëzit. Fotografi kanadez Paul Nicklen ka bërë fotografinë në vitin 2014 ku temperaturat në Svalbard, Norvegji, ishin jashtëzakonisht të ngrohta 21 gradë Celsius. “Ishte skena më poetike, më e bukur që kam parë ndonjëherë, por ishte gjithashtu bezdisëse dhe e frikshme,” kujton ai. Fotografia erdhi për të simbolizuar realitetet e ndryshimeve klimatike dhe u bë imazhi më i shitur i artit të bukur të Nicklen. Ai u shfaq shumë herë në National Geographic, u përdor nga Al Gore në bisedimet e tij për klimën dhe zbukuroi kopertinën e albumit 2020 të Pearl Jam “Gigaton”, titulli i të cilit i referohet njësisë së përdorur për llogaritjen e masës së akullit.

Rrëqebulli i Ballkanit, një hap larg nga marrja e statusit ‘lloj i zhdukur’ në Shqipëri

Sezoni i monitorimit intensiv të rrëqebullit të Ballkanit vijon në të gjithë Parkun Natyror të Munellës, ku ekipi i Organizates PPNEA në bashkëpunim me Administraten e Zonave te Mbrojtura Lezhë, Shkodër dhe Kukës kanë bërë të mundur vendosjen e kamerave kurth. Ekipet e ekspertëve nuk e kanë ndalur punën, edhe pse me temperatura të ulëta dhe aksesim të vështirë të këtij rajoni. Ata po punojnë për identifikimin e sa më shumë individëve të këtij lloji emblematik për Ballkanin.

Studim: Zhurma e trafikut rrit presionin e gjakut

Sipas një studimi, rezultatet e të cilit u publikuan në “Journal of the American College of Cardiology”, shkencëtarët shqyrtuan marrëdhënien midis zhurmës së trafikut dhe hipertensionit. Në studimin, në të cilin janë trajtuar të dhënat e marra nga baza e të dhënave bio-mjekësore të quajtur “Biobank” në Angli, në matje është përdorur Metoda e Përgjithshme e Vlerësimit të Zhurmës, e cila përdoret si një mjet modelimi në Evropë dhe vendbanimet e njerëzve, të dhënat e të cilëve janë ekzaminuar. Në studimin, në të cilin u ndoqën për më shumë se 8 vjet të dhënat e 246 mijë e 447 personave të moshës 40 deri në 69 vjeç që nuk kanë ankesa për hipertension, u arrit në përfundimin se probabiliteti i hipertensionit është rritur tek ata që jetojnë afër zonave të zhurmshme, apo rrugëve.

Britania e Madhe kërkon ndalimin e pecetave të lagura për shkak të ndotjes

Britania e Madhe po kërkon të ndalojë pecetat e lagura që bllokojnë kanalizimet e vendit. Sipas një plani për të trajtuar ndotjen e ujit, qeveria po fillon një konsultim publik nëse duhet të heqin nga tregu pecetat e tilla. Disa shitës me pakicë kanë ndaluar tashmë shitjen e tyre në favor të alternativave të biodegradueshme. Edhe pse këto alternativa janë të disponueshme, shumica e produkteve ende mbajnë plastikë e cila nuk prishet, ngjitet së bashku dhe mund të krijojë diçka të njohur si yndyrë. Një raport i fundit nga Water UK, organi që përfaqëson industrinë e ujit, shqyrtoi 53 bllokime të kanalizimeve në të gjithë vendin.

Kuriozitet: Bimët lëshojnë zëra të cilat njeriu nuk mund t'i dëgjojë!

Shkencëtarët zbuluan se bimët lëshojnë zëra që nuk mund të dëgjohen nga veshi i njeriut, ndërsa i rrisin këto zëra kur janë të etur ose nën stres, transmeton Anadolu. Sipas hulumtimit të publikuar në revistën kërkimore "The Cell", botanistët vunë në pah se bimët në kundërshtim me atë që dihej nuk janë "krijesa të heshtura". "Ka shumë organizma që i përgjigjen zërit, prandaj mendova se nuk kishim arsye të mirë për të besuar se bimët ishin shurdhmemecë", tha për CNN profesor Lilach Hadany, dekane e Fakultetit të Shkencave pranë Universitetit Tel Aviv. Hadany, e cila fillimisht para 6 vitesh me anë të një mikrofoni ultrasonik në laboratorin e saj inçizoi zërin e një kaktusi, tha se nuk ishte e sigurt plotësisht nëse tingulli që kishte regjistruar vinte nga kaktusi apo diçka tjetër në mjedis.

Elon Musk: Duhen 10 trilionë dollarë investime për kalimin në energji 100% të pastër!

Kalimi drejt konsumit ekskluzivisht të pastër të energjisë kërkon investime me vlerë 10 trilionë dollarë, por nëse këto nuk bëhen dhe planeti vazhdon të varet nga lëndët djegëse fosile, kostoja do të jetë më e madhe, u shpreh Elon Musk. Sipas një dokumenti të quajtur Master Plani i Teslës Pjesa 3, 20 vitet e ardhshme do të kërkojnë investime masive në fabrikat e reja të paneleve diellore dhe metaleve për të mundësuar prodhimin dhe ruajtjen e energjisë së rinovueshme të nevojshme për të fuqizuar ekonominë globale tërësisht me energji pa karbon. 

Cilat janë qytetet më të mira në botë për transport publik?

Evropa dhe Azia dominojnë një listë të re të qyteteve më të mira në botë për transport publik. Time Out, anketoi 20,000 njerëz në 50 qytete për të zbuluar se si ndihen ata për sistemet e tyre lokale të transportit masiv. Dhjetë të parat nga 19 qytetet e listuara gjithsej, përbëhet tërësisht nga destinacionet në Azi dhe Evropë, me Berlinin në vendin e parë. Nga Amerika e Veriut është qyteti i Nju Jorkut, i cili renditet  në vendin e 15-të. Ndërsa vetëm banorët u anketuan, kjo listë është gjithashtu e dobishme për udhëtarët pasi ata vendosin se ku të shkojnë më pas dhe si të lëvizin më mirë. Transit publik është një term i gjerë që përfshin metro, trena mbi tokë, autobusë, tramvaje dhe madje edhe traget. Për të hyrë në listën e Time Out, të paktën 80% e banorëve të anketuar duhej të pajtoheshin se është e lehtë të lëvizësh nëpër qytetin e tyre nëpërmjet transportit masiv.

Nivele të larta globale të temperatures së sipërfaqes së oqeanit!

Temperatura e sipërfaqes së oqeanit është aktualisht në një rekord të lartë. Të dhënat e reja të marra nga qeveria amerikane kanë zbuluar se që nga fillimi i prillit, temperatura mesatare e oqeanit është rreth 21.1 gradë Celsius. Temperatura mesatare më e lartë që ka qenë më parë është 21 gradë Celsius, në vitin 2016. Kjo rritje e temperaturës së ujit do të çojë në mot më ekstrem dhe stuhi detare, sipas ekspertëve të klimës. Një oqean më i nxehtë gjithashtu shkakton probleme për jetën e egër detare dhe shkakton zbardhjen e koraleve në shkëmbinj nënujorë tropikal.

Minierat e detit, përfitimet dhe kërcënimet mjedisore nga shfrytëzimi i tyre

Metalet e rralla dhe metalet e tjera nevojiten kudo, sidomos për të bërë kthesën energjetike, kështu për shembull nevojitet bakër apo nikel për bateri, kobalt për makinat elektrike ose mangan për prodhimin e çelikut. Kërkesat janë në rritje, ndërkohë që burimet janë duke u pakësuar kudo në botë. Sipas vlerësimeve të bëra, që pas tre vjetësh do të nevojitet dyfishi i litiumit që nevojitet tani dhe 70 për qind më shumë bakër. Për të plotësuar këto nevoja, disa vende dhe ndërmarrje duan që të përdorin burimet në thellësi të detrave. Deri tani nuk ka pasur rregullime ndërkombëtare për ngritjen e minierave në fund të detit, por koha nuk pret, sepse në muajin korrik mbaron afati për nxjerrjen e një rregulloreje të detyrueshme. Në takimin e fundit të mbajtur në fund të muajit mars, autoritetet ndërkombëtare të detrave, ISA, nuk arritën marrëveshje. Mbas kësaj vere, ndërmarrjet mund të bëjnë kërkesa për shfrytëzimin e thellësisë së detit, pa këtë rregullore.

A po ndryshon botën e udhëtimit Inteligjenca Artificiale?

Kërkojini ChatGPT të rekomandojë vende në Mallorca që nuk janë ende të pushtuara nga turistët dhe do të sugjerojë pamjet e njohura dhe restorantet tradicionale që shfaqen në çdo udhëzues udhëtimi. Chatbot i Inteligjencës Artificiale (IA) rekomandon të vizitoni katedralen e Palmës, qytetin popullor dhe piktoresk të Soller dhe sallonin shekullor të akullores Ca'n Joan de s'Aigo. Me fjalë të tjera, mos u mbështetni në ChatGPT nëse jeni duke kërkuar për gurë të çmuar të fshehur jashtë shtegut turistik.

"Kur bëhet fjalë për këshilla të brendshme, zakonisht varet nga preferencat dhe përvojat personale që nuk i kam si model i IA", më thotë ChatGPT. "Nëse keni nevojë për rekomandime më specifike dhe të personalizuara, këshilla ime është të konsultoheni me udhëzuesit lokalë ose vendasit që mund t'ju japin këshilla të brendshme."

Kuriozitet: Njihuni me pyllin që rritet në detin më të nxehtë në botë

Një det shumë i kripur i cili ngrohet në temperaturat e kulmit të verës është një vend armiqësor që shumica e bimësisë të mbijetojë. Megjithatë, në një cep të Abu Dhabit, ku ujërat e kripura “përqafojnë” bregdetin e djegur nga dielli, ka një pyll jo vetëm që mbijeton, por lulëzon – duke krijuar një vend të shenjtë natyror për jetën e egër dhe një arratisje jashtëzakonisht paqësore nga intensiteti i shkretëtirës dhe qyteteve të Emirateve të Bashkuara Arabe. Parku Jubail Mangrove është një hapësirë e gjelbër me pemë rizofore gri në skajin verilindor të ishullit Al Jubail të Abu Dhabi, ku rrugët ujore të cekëta të baticës derdhen në Detin Arabik të pastër blu.

Epoka e energjisë së pastër - Era dhe dielli arrijnë 12% të energjisë elektrike botërore

Era dhe dielli arritën një përqindje rekord prej 12% të prodhimit global të energjisë elektrike vitin e kaluar, nga 10% në 2021, sipas rishikimit më të fundit Global Electricity të publikuar të mërkurën nga grupi i pavarur i ekspertëve për energjinë Ember. Prodhimi në rritje i energjisë elektrike nga era dhe dielli parashikohet të shtyjë botën në një epokë të re të prodhimit të fosileve dhe emetimeve të sektorit të energjisë elektrike nga viti 2023, thuhet në raportin e katërt vjetor. "Në këtë dekadë vendimtare për klimën, është fillimi i fundit të epokës fosile", tha Małgorzata Wiatros-Motyka, autore e raportit dhe analiste e energjisë elektrike në Ember. "Ne po hyjmë në epokën e energjisë së pastër." Raporti paraqet të dhënat e energjisë elektrike nga viti 2022 në 78 vende, që përfaqësojnë 93% të kërkesës globale për energji elektrike. Pjesa e erës në prodhimin global të energjisë elektrike arriti në 7.6% në vitin 2022, nga 6.6% një vit më parë. Prodhimi i energjisë elektrike nga era u rrit me 17% nga viti në vit, mjaftueshëm për të furnizuar pothuajse të gjithë Mbretërinë e Bashkuar. Pjesa solare ishte 4.5% në prodhimin e energjisë botërore vitin e kaluar, nga 3.7% në 2021.

Kuriozitet: Cila është ujëvara më e madhe në planet?

Lumenjtë që rrjedhin mbi grykat e Tokës krijojnë ujëvara që janë mrekulli natyrore, duke tërhequr miliona vizitorë në bukurinë, madhështinë dhe fuqinë e tyre mahnitëse. Por asnjë ujëvarë nuk është më e madhe apo më e fuqishme se ato që shtrihen nën oqean, duke u përplasur mbi katarakte të pafundme të fshehura nga pamja jonë. Në të vërtetë, ujëvara më e madhe në botë shtrihet nën ngushticën e Danimarkës, e cila ndan Islandën dhe Grenlandën. Në fund të ngushticës janë një seri kataraktesh që fillojnë 609 metra nën sipërfaqen e ngushticës dhe zhyten në një thellësi prej 3048 metrash në majën jugore të Grenlandës, gati një rënie prej 3.2 kilometrash.

Ndryshimet Klimatike: Marsi 2023, i dyti më i ngrohti në historinë e matjeve meteorologjike botërore

Marsi i vitit 2023 ishte veçanërisht i ngrohtë për disa rajone në mbarë botën, duke thyer qindra rekorde të temperaturës. Ai u regjistrua si marsi i dytë më i ngrohtë që nga viti 1979 në mbarë botën dhe i 10-ti më i ngrohtë në Evropë. Temperatura mesatare e marsit 2023 në Evropë u luhat me 0.85°C mbi nivelet 1991-2020, ndërsa globalisht me 0.51°C mbi nivelet 1991-2020. Devijimet më të mëdha pozitive të temperaturës nga +4°C deri në +6°C u regjistruan në zonat e Evropës Jugore dhe Qendrore si dhe në zonat e Rusisë Jugperëndimore. Devijimet negative u vunë re vetëm në zonat e Gadishullit Skandinav. Përveç kësaj, thatësira e madhe pa reshje shiu gjatë gjithë muajit u vu re në zona të Evropës Perëndimore, si në Spanjë dhe në Ballkan. Rritja e reshjeve në Francë dhe Angli ku Anglia regjistroi marsin e saj më të lagësht në 40 vjet.

Lonely Planet: Ja pse duhet ta vizitoni Parkun e parë Kombëtar të lumit të egër në Evropë?

Shqipëria, ku numri i turistëve pothuajse u dyfishua vitin e kaluar, do të shndërrohet në një atraksion të rëndësishëm, pasi një nga lumenjtë më të shquar të Evropës, u shpall zyrtarisht një Park Kombëtar, shkruan në një artikull “Lonely Planet”. Mbështetja nga ambientalistët më në fund, ka bindur autoritetet shqiptare që të mbrojnë lumin shkëmbor dhe të bukur të Vjosës. Një lumë vërtet i paeksploruar që lëviz me shpejtësi, dhe shumë i rrallë në Evropë. Vjosa, 270 km pritet të tërheqë vizitorë që kërkojnë aventura për ecje, kamping, rafting dhe shumë të tjera. Lumi buron në Greqinë veriperëndimore, përpara se të përshkojë Shqipërinë dhe të takohet me detin në Vlorë. Rreth 1 110 lloje kafshësh dhe bimësh jetojnë rreth Vjosës, nga të cilat dy specie bimore dhe 13 kafshë janë të rrezikuara globalisht. Në kategorinë e fundit janë të rralla kafshët si; rrëqebulli i Ballkanit, prej të cilit thuhet se kanë mbetur vetëm 15, si dhe lundërza, peshku zingel ballkanik dhe shkaba egjiptiane. Shpallja e lumit Vjosa, një Park Kombëtar, është një fitore e madhe për turizmin shqiptar.