Një udhëzues për pjesëmarrjen e OSHC-ve në procesin e VSM

Organizata Mjedisore Endemika ka publikuar udhëzuesin: “Pjesëmarrja e organizatave të shoqërisë civile në procesin e Vlerësimit Strategjik Mjedisor”. Hartimi i një udhëzuesi të tillë, ka ardhur si kërkesë dhe nevojë për ti mbështetur dhe udhëzuar Organizatat e Shoqërisë Civile për përfshirje më efikase në procesin e vendimmarrjes mjedisore duke u bërë pjesë aktive e vlerësimit për plane dhe programe për sektorë të caktuar zhvillimorë si në nivelin lokal dhe në atë qendror. 

Duke e ditur faktin se Vlerësimi Strategjik Mjedisor është një proces informativ dhe transparent, njohja e mirë e tij do ti mundësojë organizatave të shoqërisë civile që përmes përfshirjes aktive të japin kontributin e tyre për përmirësimin e planeve dhe programeve por edhe prezantimin e çështjeve mjedisore me interes të përgjithshëm.

Vlerësimi Strategjik Mjedisor është një instrument mbështetës në vendimmarrjen mjedisore, i cili mund të kontribuojë në forcimin e angazhimeve të shoqërisë për zhvillim të qëndrueshëm, menaxhimin efikas të resurseve dhe ekonomisë së gjelbër.  

Ky udhëzues është hartuar me qëllim që të përdoret nga organizatat e shoqërisë civile për të nxitur interesimin e tyre për pjesëmarrje në procesin e VSM-së, gjatë hartimit të planeve dhe programeve në përputhje me legjislacionin nacional dhe atë evropian.   

Liqeni i Ujmanit – historia, faktet dhe të dhënat përmes dokumenteve të kohës

Nga Afrim Berisha

Ndërtimi i liqenit të Ujmanit ka filluar në vitin 1972 në afërsi të fshatit Ujman,nga edhe e ka marrë emrin dhe ka përfunduar në vitin 1977. Hidrocentrali është bërë në vitin 1986, vit në të cilin është kompletuar edhe ndërtimi i pjesës veriore të hidrosistemit.

I gjithë ky projekt është realizuar pas miratimit të Ligjit për Ratifikimin e Kontratës mbi Projektin në mes të Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës (KSAK) së atëhershme dhe Bankës Ndërkombëtare për Rindërtim e Zhvillim, Nr. 777-YU (Ndërtimi i hidrosistemit ‘Ibër” për disa qëllime). Ligji është publikuar në Fletorën Zyrtare të KSAK Nr. 12 datë 26 Prill 1972. Siç mund të lexohet në Fletoren Zyrtare, Kryetar i Kuvendit të KSAK-së, në atë kohë ka qenë Ilaz Kurteshi.

Kalendari Mjedisor!

• 26 Janari Dita Botërore e Edukimit për Mbrojtjen e Mjedisit
• 02 Shkurt Dita Ndërkombëtare e Ligatinave
• 16 Shkurti Dita e Protokollit të Kyotos
• 27 Shkurti Dita Botërore e OJQ-ve
• 05 Mars Dita Botërore e Efiçencës së Energjisë
• 14 Marsi Dita Botërore e Fluturave
• 15 Mars Dita Ndërkombëtare e Konsumatorit
• 18 Marsi Dita Botërore e Biodizelit
• 22 Mars Dita Botërore e Ujit
• 23 Mars Dita Botërore e Meteorologjisë
• 24 Mars Dita Evropiane e Parqeve
• 28 Marsi Dita e Shfrytëzuesve të Bimëve
• 28 Marsi Ora e Planetit Tokë
• 07 Prill Dita Botërore e Shëndetit
• 11 Prill Dita e Mbrojtjes së Natyrës
• 22 Prill Dita Ndërkombëtare e Tokës
• 24 Prill Dita Botërore për Mbrojtjen e Kafshëve Laboratorike
• 25 Prill Dita e ADN-së
• 08 Maj Dita e Kopshteve Publike
• 15 Maj Dita Ndërkombëtare e Ndryshimeve Klimatike
• 20 Maj Dita Botërore e Bletëve
• 22 Maj Dita Ndërkombëtare e Biodiversitetit
• 27 Maj dita Botërore e Lundërzave
• 31 Maj Dita Botërore kundër Duhanit
• 05 Qershor  Dita Botërore e Mjedisit
• 08 Qershor Dita Botërore e Oqeaneve
• 17 Qershor  Dita Botërore e Luftës kundër Shkretirizimit
• 21 Qershor Dita e Liqenit të Ohrit
• 22 Qershor Dita  e Pyjeve Tropikale
• 03 Korrik Dita Botërore pa Qese Plastike
• 11 Korrik  Dita Botërore e Popullsisë
• 14 Korrik Dita Botërore e Peshkaqenëve
• 29 Korrik Dita Botërore e Tigrave
• 17 Gusht Dita Botërore e Kafshëve të Braktisura
• 18 Gusht Dita Ndërkombëtare e Gjeologjisë
• 26 Gusht Dita Botërore e Maleve të Pastra
• 05 Shtator Dita e Amazonës
• 16 Shtator Dita Ndërkombëtare e Mbrojtjes së Ozonit
• 21 Shtator Dita Botërore e Pastrimit
• 22 Shtator Dita Botërore e Qyteteve të Pastra
• 28 Shtator Dita Botërore e Blerjeve të Gjelbra
• 06 Tetor Dita Botërore e Habitateve
• 08 Tetor Dita Botërore për Mbrojtjen e Kafshëve
• 08 Tetor Dita Ndërkombëtare për Pakësimin e Shkatërrimeve
• 15 Tetor Dita Ndërkombëtare e Ecjes në Natyrë
• 16 Tetor Dita Botërore e Ushqimit
• 17 Tetor Dita Ndërkombëtare për Zhdukjen e Varfërisë
• 21 Tetor Dita Botërore e Mollës
• 22 Tetor Dita Botërore e Zhvillimit të Qëndrueshëm
• 31 Tetor Dita Ndërkombëtare e Detit të Zi
• 01 Nëntor Dita Botërore e Veganëve
• 08 Nëntor Dita Ndërkombëtare e Zonave Urbane
• 05 Dhjetor Dita Botërore e Vullnetarëve
• 11 Dhjetor Dita Ndërkombëtare e Maleve

Greta, vajza që mori vëmendjen e botës me kauzën e saj për klimën!

Këto ditë në Nju Jork po mbahet Samitin i Kombeve të Bashkuara për Klimën. Ajo që mori vëmendjen kryesore të opinionit botërorë ishte aktivistja e re suedeze e klimës Greta Thunberg. Vajza 16 vjeçare me një fjalim emocionues shpërtheu me akuza para liderëve botërorë për hapat e dështuar që kanë ndjekur në lidhje me klimën.

“Kjo është e gjitha e gabuar. Unë nuk duhet të jem këtu, duhet të jem në shkollë, në anën tjetër të oqeanit. Si guxuat? Ju keni vjedhur fëmijërinë time, ëndrrat e mia, me fjalët tuaja boshe.

Njerëzit po vuajnë. Njerëzit po vdesin. I gjithë ekosistemi po shkatërrohet. Ne jemi në fillimin e një zhdukje masive dhe e gjitha për çfarë ju flisni është një përrallë e rritjes së përjetshme ekonomike. Si guxuat?

Si guxoni të shikoni kaq larg dhe të vini këtu të thoni se keni bërë sa mundët. Ju thoni se na dëgjoni neve dhe se e kuptoni emergjencën, por pa marrë parasysh sesa e trishtuar dhe zemëruar jam, nuk dua ta besoj këtë. Nëse vërtet e kuptoni situatën dhe vazhdoni të mos veproni, kjo tregon se jeni djaj. Dhe unë nuk pranoj ta besoj”, tha Thunberg mes lotëve.

 

Por kush është Greta Thunberg, dhe si arriti të merr vëmëndjen e botës?

Ekosistemet e lumenjve malorë të Kosovës po shkatërrohen nga hidrocentralet!

Nga Afrim Berisha

Lumenjtë janë ekosisteme shumë të rëndësishme të një vendi. Menaxhimi i qëndrueshëm i tyre paraqesin potencial për zhvillim dhe për mirëqenien sociale për banorët e zonave ku ndodhen ata. 

Me një rëndësi të veçantë janë sidomos lumenjtë që shtrihen në zona të thella malore dhe që konsiderohen si zona të paprekura. Ekosistemet e këtyre lumenjve përmbajnë një bidodivesitet shumë të pasur të florës dhe faunës, duke qenë edhe vendbanime të shumë llojeve të rrezikuara të florës dhe faunës dhe një potencial për zhvillimin e ekoturzimit dhe plotësimin e nevojave të banorëve të këtyre zonave. 

Dje (29 shtator) u shënua dita botërore e lumenjve që kishte për qëllim sensibilizimin për mbrojtjen e këtyre ekosistemeve. Anë e mbanë botës në përkrahje të kësaj ditë u organizuan aktivitete të ndryshme që kishin si synim të vënin në dukje kërcënimin me të cilat po përballen lumenjtë dhe të nxisnin veprime për përmirësimin e gjendjes së tyre. Një nga problemet që u vu në dukje edhe kësaj radhe ishte mbrojtja e ekosistemeve të lumenjve malorë. 

Mungesa e ujit, sfida e gjeneratave të ardhshme!

Janë të nevojshme aksione konkrete për sensibilizimin e opinionit të gjerë për rëndësinë e shfrytëzimit të qëndrueshëm të resurseve ujore për mirëqenien e gjeneratave të tanishme, duke pasur në mendje gjithnjë nevojat e gjeneratave të ardhshme me qëllim që sfida e mungesës së ujit të jetë më e lehtë dhe më me pak pasoja.

Uji, resurs i pazëvendësueshëm

Shpeshherë është thënë se “pa ujë nuk ka jetë”, ndërsa ka edhe vlerësime që e konsiderojnë ujin si “resurs më të rëndësishëm se sa nafta”.   Uji është një nga pasuritë më të mëdha të një vendi. Ai është bazë për një ekonomi të qëndrueshme dhe mirëqenie sociale. Uji është esencial në sektorin e bujqësisë, industrisë ushqimore, peshkimit, aquakulturës, energjetikës, turizmit, shëndetësisë si dhe në shumë sektorë tjerë zhvillimorë. 

Sipas OKB-së, rreth 70 % e sasisë së ujit në nivelin global përdoret për ujitje, duke kontribuar kështu në sigurimin e rreth 40 % të ushqimit në nivelin botëror. 

Rreth 20 % e ujit shfrytëzohet në sektorin e industrisë ndërsa që rreth 10 % përdoret për nevoja të amvisërisë dhe sanitacionit.

Brenda shteteve të Bashkimit Evropian, bujqësia shfrytëzon rreth 1/4 e ujit. Uji merr pjesë me 19 % në kuadër të prodhimit të përgjithshëm të energjisë në nivelin global, ndërsa që në Evropë prodhimi i energjisë nga uji është rreth 27 %.   Sektori i peshkimit, aquakluturës dhe ai i turizmit, që janë të orientuara kryesisht në shfrytëzim të ujit gjenerojnë miliona vende pune dhe të ardhura anekënd botës dhe paraqesin bazën e zhvillimit ekonomik në shumë vende, ndërkohë që edhe shumë kompani të njohura botërore si Coca-Cola, Pepsi, Nestle, etj, zhvillimin dhe suksesin e tyre e kanë të bazuar në shfrytëzimin e resurseve ujore.

Rritja globale e popullsisë dhe sfidat mjedisore!

Njëra ndër politikat globale mjedisore që tashmë ka filluar së zbatuari me qëllim të zbutjes së ndikimeve që do të ketë rritja globale e popullsisë është efiçenca e burimeve natyrore që nënkupton shfrytëzimin sa më efiçentë të të gjitha burimeve natyrore.

Dje zyrtarisht popullsia e botës ka shënuar 7 miliardë banorë. Trendi aktual i rritjes së popullsisë parashikon që deri në vitin 2050 popullsia globale të arrijë numrin në 9 miliardë, ndërkohë që në vitin 2100 numri i banoreve në planet do të rritet nga 10 deri në 14 miliard.

Rritja e popullsisë në botë parashihet të ketë ndikimin e saj në shumë sektorë. Në mesin e këtyre ndikimeve padyshim se ndikimi në mjedis do të jetë një nga më të theksuarit dhe më të ndjeshmit. Ekspertët e mjedisit dhe organizatat e ndryshme që merren me hulumtimin e ndikimit të rritjes së popullsisë në mjedis vlerësojnë se kjo rritje e popullsisë është e lidhur ngushtë me shumë parametra mjedisor e sidomos me ndryshimet klimatike dhe shfrytëzimin e resurseve natyrore.

Kosova, UNESCO dhe trashëgimia natyrore!

Pas aplikimit të Kosovës për anëtarësim në UNESCO, Organizatën e Kombeve të Bashkuara për Edukim, Kulturë dhe Shkencë (United Nation Educational, Scientific and Cultural Organisation), është hapur edhe debati për vlerat e trashëgimisë së Kosovës, të cilat mundë të jenë pjesë e listës së trashëgimisë botërore. Nga sa kam lexuar, dëgjuar dhe kam parë deri me tani nga këto debate, shkrime e opinione pjesa më e madhe e diskutimit është orientuar në vlerat e trashëgimisë kulturore të Kosovës, dhe pothuajse aspak ose fare pak nuk përmenden vlerat e trashëgimisë natyrore.

Sa për informacion në listën e trashëgimisë botërore të UNESCO-s, janë të listuara objektet e trashëgimisë me karakter  kulturor, natyror dhe të përzier (natyror dhe kulturor). Aktualisht në këtë listë janë të regjistruar 1031 objekte (802 kulturore, 197 natyrore dhe 32 të përziera). 31 nga këto objekte janë me karakter ndërkufitarë.

Për ti kontribuar këtij debati dhe për të sjellë në vëmendje edhe vlerat e trashëgimisë natyrore të Kosovës, që mundë të jenë pjesë e listës tentative të trashëgimisë botërore, do të mundohem të përmend vetëm disa nga vlerat e trashëgimisë natyrore të Kosovës dhe asyeshmërinë e përfshirjes së tyre në këtë listë, bazuar në kriteret e përcaktuara nga UNESCO.

Kuriozitete për mjedisin (3)!

·        Oqeani më i madh është Paqësori. Sipërfaqja e tij është 179.680.000. km², kurse oqeani më i vogël është Oqeani i Ngrirë i Veriut që ka 14.090.000 km²

·        Thellësia më e madhe në botë është në ishujt Mariana, e quajtur Çalenger. Kjo thellësi arrin në 11.033 metra

·        Nëntëdhjetë e shtatë % të ujit në tokë e përbëjnë oqeanet, kurse 2 % e ujit të Tokës është i ngrirë.

·        Njerëzimi furnizohet me vetëm 1 % të sasisë së ujit të tokës i cili arrin nga sipërfaqja e tokës: lumenjtë, liqenet, krojet ose nga ujërat nëntokësore.

·        Liqeni më i bukur dhe më ujë më të kulluar në Evropë është Liqeni i Pogradecit. Gjerat atje mund t'i shohim deri në 20 metra thellësi. Thellësia e këtij liqeni është 285 metra, gjatësia 30 kilometra, ndërsa gjerësia 10 kilometra.

·        Ajsbergu (ishull i akullit) me i madh i matur deri me sot ka qenë me gjatësi 200 milje dhe gjerësi 60 milje, ai ka pasur një sipërfaqe me të madhe se Belgjika.

·        Dallga më e madhe e regjistruar deri më sot ka qenë në vitin 1971 në Ishullin Ishigaki, Japoni, me lartësi 85 m. 

Kuriozitete për mjedisin (2)!

·        Amerikanët për çdo vit prodhojnë gota prej stiropori sa mjaftojnë që Toka të mbështillet 436 herë.

·        Sipas statistikave në mbarim të viteve të tetëdhjeta në SHBA janë shpenzuar për çdo vit nga shtatëqind miliard litra ujë.

·        Nëse çdo anëtarë i një familje katër anëtarësh bënë dush për çdo ditë nga pesë minuta, atëherë brenda një jave do të shpenzohej më shumë se 2 .500 litra ujë , që është e barabartë me sasinë e ujit që do të shpenzohej për pirje nga një njeri për tre vjet.

·        Temperatura më e lartë e regjistruar në botë është 57,5 gradë në Elaziz të Libisë (Afrikë), kurse më e ultë u regjistrua në stacionin Vostok Antarktidë -89,6 gradë..

·        Kilauea në Havaii (USA) është vullkani më aktiv në botë. Që nga viti 1983 është pandërprerë aktiv dhe vjell 5 m³ llavë në sekondë.

·        Shkretëtira e Saharasë për nga territori është më e madhe se sa kontinenti i Australisë?

·        Sikur nga te gjithë ujërat e deteve dhe oqeaneve të nxirrej kripa, me të do të mbulohej gjithë sipërfaqja e tokës sonë me një shtresë prej rreth 130 metrash.

·        Në çdo litër ujë të sipërfaqes së detit ka mesatarisht rreth 10.000 gjallesa, ne 100 metra ka 3.000 dhe në 5.000 metra ka mesatarisht 15 gjallesa.

Kuriozitete për mjedisin (1)!

• Për çdo vjet nga zyrat në SHBA hidhen letra të shkrimit me të cilat mund të ndërtohet një muri i lartë 3,60 metra dhe i gjatë prej Los Angjelosit deri në Nju Jork.
• Për çdo vjet amerikanët gjuajnë më shumë se tetëmbëdhjetë miliardë pelena për një përdorim - të cilat të renditura njëra pas tjetrës do të arrinin një gjatësi sa për të shkuar dhe për ty kthyer shtatë herë deri në Mars.
• Për çdo 11 dollarë që amerikanët i shpenzojnë për ushqim, 1 dollarë shpenzohet për ambalazh.
• Për çdo vjet në Amerikë hidhen më shumë se njëzet e tetë miliard shishe dhe kavanoza të qelqit, që mjaftojnë që për çdo dy javë të mbusheshin deri në krye ish kullat e Qendrës Botërore të Tregtisë në Nju Jork.
• Për botimin e gazetave amerikane për një javë nevojitet një pyll i madh - me mbi 500 000 trungje.
• Nëse çdo familje amerikane brenda ditës zvogëlon temperaturën mesatare të ngrohjes për 3 gradë Celsius do të kursehej energjia të cilën e japin 500 000 barela naftë për çdo ditë.
• Amerikanët për çdo vjet shpenzojnë rreth katër miliardë litra të vajit për motor, e prej tyre rreth njëmijë e pesëqind e njëzet milion përfundojnë në tokë.
• Në Amerikë ka më shumë se 100 milion mace dhe qenë.

Vepro gjelbër!

• Mbill pemë, shumë pemë, të paktën një gjatë jetës suaj. Nëse secili nga ne do të mbillte një dru, do të kontribuonte në uljen e sasisë së Dyoksidit të Karbonit për një ton, për periudhën sa mundet të thithë Dyoksidit të Karbonit një dru gjatë jetës se tij.
• Përdorni sa më pak qese të plastikës.
• Përdor qese të tekstilit gjatë blerjeve. Ato mund të përdoren shumë herë dhe zëvendësojnë qeset e plastikës. Këto të fundit kanë ndikim negativ në mjedis, dhe për biodegradimin e tyre nevojiten shumë vite.
• Hidhi mbeturinat në shportë, jo në vende publike.
• Riciklimi i mbeturinave është shumë i rëndësishëm. Për të prodhuar një produkt nga materiali i ricikluara nevojitet më pak energji se për atë nga resurse të reja.
• Angazhohu si vullnetar në iniciativat e gjelbra dhe në aktivitetet e shoqërisë civile në komunitetin tuaj.
• Lënia e pajisjeve elektrike në gatishmëri konsumon energjinë kot – fikni pajisjet tërësisht.
• Nëse përdorni plehrat shtëpiake për të ushqyer bimët apo lulet tuaja, nuk do të keni më nevojë për fertilizues kimikë.

Kur ngroheni…

• Minimizoni ngrohjen dhe ftohjen në shtëpi duke izoluar mirë shtëpitë tuaja.
• Nëse secili nga ne zbret temperaturën në shtëpi për 1 gradë Celsius, do të zvogëloj emetimin e Dyoksidit të Karbonit për 300 kg në vit.
• Nëse secili nga ne do të përdorte ftohësit me shenjë A +, do të zvogëlonte emetimin e Dyoksidit të Karbonit për 210 kg në vit.
• Nëse e ul temperaturën në banesë për një gradë, kursen 6% të energjisë.
• Radiatorit i duhet hapësirë. Nëse fshihen prapa mobilieve ose perdeve, ngrohtësia nuk shpërndahet në dhomë si duhet dhe kështu harxhohet energji më shumë ngrohje.

Kur ushqeheni…

• 
  Blini ushqime organike, ato janë më të shëndetshme dhe për prodhimin e tyre shpenzohet më pak energji.
• Blini ushqime të paketuara sa më thjeshtë.
• Merrni me vete qese që të zvogëloni mbeturinat që krijohen nga qeset e plastikës.
• Gjatë gatimit në kuzhinë, ena duhet të ketë kapak. Kjo ndihmon gjithashtu për të kursyer energji dhe shpejton përgatitjen e drekës.
• Përdorni enë sa më të përshtatshme për gatim.
• Mos e fusni ushqimin e mbetur në frigorifer me qese plastike.
• Mos e hidhni ushqimin e mbetur si mbeturinë por përdoreni atë per të bërë kompost (pleh).
• Kujdesuni që ushqimi që konsumoni të jetë prodhim vendor.

Kur udhëtoni…

• Ngisni veturat tuaja sa më rallë dhe në vend të tyre shfrytëzoni transportin publik.
• Kur udhëtoni në distanca të shkurta, përdorni bicikletën ose ecni në këmbë.
• Kur udhëtimi më veturë është i domosdoshëm, sigurohuni që vetura e juaj është në rregull dhe gomat janë të fryra sa duhet.
• Kur udhëtoni me veturë ne destinacione të gjata përpiqu që të ndani udhëtimin me të tjerët, kështu kurseni para dhe e ndotni më pak mjedisin.
• Përdorni shpejtësinë e përshtatshme gjatë vozitjes dhe kështu lironi më pak gazra në atmosferë.
• Largoni nga përdorimi veturat e vjetruara. Ato e ndotin ajrin më shumë se sa të rejat.

Kur bleni...

• 
  Zgjidhni produktet organike! Ushqimi organik ka cilësi më të mirë sepse nuk kultivohet me pesticide dhe herbicide.
• Blini produkte lokale sepse kështu zvogëloni energjinë e shpenzuar për transportin e produkteve nga jashtë.
• Bleni poçat efiçent elektrik dhe ndihmo ne kursimin e energjisë.
• Ul përdorimin, ripërdor dhe riciklo në vend të blerjes.
• Përpiquni të shmangni blerjen e sapunit në një enë plastike - zgjidhni sapunë pa to dhe të prodhuar ekologjikisht.
• Bleni shampo dhe detergjente ekologjike që nuk dëmtojnë mjedisin dhe përdor produkte shtëpiake “të gjelbra” sa herë që kjo të jetë e mundur.

Kurse energjinë, mbroje mjedisin!

·        Përdorni pajisje që kursejnë energjinë.

·        Servisoni të vjetrat ose ndërroni ato.

·        Shfrytëzoni burime alternative dhe ekologjike të energjisë.

·        Përdor poçe elektrike që kursejnë rrymën. Ato harxhojnë më pak energji dhe kanë jetë më të gjatë se ato të zakonshmet.

·        Fike dritën kur nuk është askush në dhomë.

·        Ndalni, pajisjet elektrike kur nuk i përdor askush.

·        Kujdes, mos i leni pajisjet në modusin „stand by“. Kjo do të thotë se ti kursen energjinë edhe kur e shuan dritëzën e vogël të aparatit ose pajisjes.

·        Kur dilni jashtë fikni kompjuterët, nxehëset dhe kondicionuesit e ajrit.

·        Kujdes me frigoriferin! Mos e lërë derën të hapur gjatë. Do të nevojitet më shumë energji për të kompensuar ftohjen.

·        Dimrit, ajrose dhomën duke e hapur dritaren tërësisht për një kohë të shkurtër. Nëse e hap dritaren vetëm pak për kohë më të gjatë, dhoma nuk ajroset si duhet dhe harxhon më shumë energji.

·        Larja në dush gjithashtu harxhon më pak energji se ajo në vaskë.

Kurseni ujin, uji është jetë!

·        Uji është i çmueshëm, mos e lë të rrjedhë pa nevojë.

·        Nëse e ndalim kronin derisa pastrojmë dhëmbët do të kursejmë rreth 20 litra ujë sa here që i lajmë dhëmbët.

·        Mos përdorim ujin e pijshëm për të larë veturat, trotuaret dhe për të ujitur kopshtin.

·        Rregulloni kronin që pikon dhe kurseni rreth 30 litra ujë në ditë.

·        Bëj dush në vend që të bësh banjë. Mbushja e vaskës kërkon shumë më shumë ujë se një dush i shkurtër.

·        Dushi zgjat më shumë se kënga jote e preferuar? Dushet e shkurtër kursejnë ujin.

·        Mekanizmi për sistem të largimin e shpejtë të ujit në tualet harxhon 70% më pak ujë se një largim i zakonshëm.

·        Tualeti nuk është “shportë mbeturinash me ujë”: ilaçet e kanë vendin në barnatore kurse letrat higjienike e shkopthat për veshë në shportën e mbeturinave!

·        Lëndët me kemikalje që i përdor në shtëpi mos i derdh asnjëherë në lavaman ose në tokë. Çoji ato në qendrën ku mblidhen mbeturinat.

·        S’e duron dot ujin se është shumë i nxehtë? Të duhet gjithmonë të shtosh ujë të ftohtë? Ule temperaturën, kështu do të kursesh edhe energji elektrike.

·        Mbushe plot lavatriçen dhe pjatalarësen dhe laji të gjitha që ke duke lëshuar ato vetëm një herë dhe jo dy herë.

·        Lësho lavatriçen dhe pjatalarësi me rrotullim ekonomik dhe përdor sa më pak detergjent për larje.

·         A e do ujin po aq sa e do peshqirin tënd? Përdore peshqirin më shumë se një herë. Mund ta bësh këtë sepse kur fshihesh ti je i/e pastër.

·         Shfrytëzo maksimumin nga një ditë me shi: mblidh ujin e shiut për të ujitur bimët ose për të larë veturën. Për këtë mund të përdorësh edhe ujërat gri.

·         Bëhu avokat i ujit! Merr pjesë në aktivitete dhe ndihmoi të tjerët duke i mësuar si të mbrojnë dhe kursejnë ujin.

Trajtimi i çështjeve të mjedisit në mediat e shkruara

Gjatë vitit 2008, së bashku me kolegët Rizah Hajdari dhe Tone Gashi, vendosëm të bënim një hulumtim ku do të vendosnim në fokus trajtimin e problematikave mjedisore në mediat e shkruara ditore. E nisëm këtë hulumtim me qëllim që të pasqyronim kontributin e medieve të shkruara në shpërndarjen e informacionit mjedisor, të nxjerrim një pasqyrë të qartë për problematikat më të trajtuara mjedisore, sektorët, nivelin dhe karakterin e artikujve mjedisorë. 

Gjithashtu përmes këtij hulumtimi ne dëshironim që të dhënat e fituara, t’i marrim parasysh edhe gjatë aktiviteteve tona dhe mbi bazën e kësaj të zhvillonim një partneritet të qëndrueshëm me mediat për sensibilizimin e publikut për problemet mjedisore dhe ngritjen e kualitetit të informatave mjedisore. 

Paraprakisht ne e dinim se edhe problemet mjedisore trajtoheshin deri në një masë në mediat e shkruara krahas problematikave tjera, për faktin se problemet mjedisore janë probleme të shoqërisë sonë. 

“Ta ruajmë Tokën, është i vetmi planet me Çokollatë!”

Nga Afrim Berisha

Jemi dëshmitare të ndryshimeve klimatike gjithnjë e më të theksuara që po ndodhin në planetin e Tokës. Shkrirja e akullnajave, rritja e thatësisë, tharja e pyjeve, uraganet, vërshimeve dhe katastrofave tjera natyrore gjithnjë e më të shpeshta, janë vetëm disa prej ndryshimeve globale klimatike që tani më janë të dukshme në çdo pjese të botës. 

Ta ruajmë tokën, është i vetmi planet me çokollatë! Kjo thënie, vite me parë ka qenë pjesë e shumë fushatave të organizuara nëpër botë me qëllim te sensibilizimit të opinionit të gjerë për rrezikun që po i kanoset tokës nga ndryshimet klimatike.

Aktualisht, përveç shume përpjekjeve diplomatike dhe shkencore në nivelin global, ish diplomati amerikan Al Gore pas suksesit të arritur me filmin dokumentarë “E vërteta e pakëndshme” që i kushtohet ndryshimeve klimatike, ka filluar fushatën “Earth Live” , me qëllim të njëjtë për ti rikujtuar sërish njerëzimin për rrezikun që po i kanoset planetit tonë nga ndryshimet klimatike.