Tuesday, December 28, 2021

Vdes në moshën 92 vjeçare natyralisti amerikan Wilson, i quajtur "trashëgimtari i Darvinit"

Edward Osborne Wilson, një nga natyralistët dhe njohësit e biodivesritetit kryesorë në botë, ka  vdekur në moshën 92-vjeçare. Wilson ishte një biolog dhe profesor i vlerësuar me çmime në universitetet e Harvardit dhe nga e mori pseudonimin e trashëgimtarit natyror të Charles Darwin. Ai u specializua në studimin e milingonave dhe ekosistemeve dhe bëri fushatë për të ndaluar rënien e shpejtë globale të biodiversitetit. Ai vdiq të dielën në Burlington, Massachusetts, njofoi Wilson Biodiversity Foundation.  I lindur në Birmingham, Alabama, në vitin 1929, EO Wilson zhvilloi një interes për botën natyrore që në moshë të re. Pasi një pendë peshku i preu syrin gjatë një aksidenti peshkimi, shikimi i tij në rreze të gjatë u dëmtua dhe ai zgjodhi të fokusohej në krijesa më të vogla pasi mund t'i studionte ato nga afër.

Në moshën 13-vjeçare ai u vlerësua me zbulimin e kolonisë së parë të milingonave të importuara në SHBA, sipas Harvard Gazette. Më vonë studioi në Universitetin e Alabamës dhe përfundoi doktoraturën në Harvard, ku dha mësim për disa dekada. 

Gjatë karrierës së tij ai zbuloi më shumë se 400 lloje milingonash dhe vërtetoi se milingonat përdorin ekskrecione të feromonit për të komunikuar me njëra-tjetrën. Wilson aplikoi studimin e tij të milingonave tek organizmat e tjerë, duke përfshirë njerëzit.

Një nga librat e tij më të diskutueshëm ishte Sociobiology: The New Synthesis, i cili argumentonte se e gjithë sjellja njerëzore ishte produkt i paracaktimit gjenetik, jo i përvojave të mësuara. Botuar në vitin 1975, ai tërhoqi kritika të shumta, me disa që e akuzuan atë për racizëm dhe seksizëm.

Libri i tij i vitit 1978 On Human Nature, i cili fitoi një çmim Pulitzer, shtjelloi këtë lidhje midis biologjisë dhe sjelljes njerëzore, duke trajtuar fusha të tjera si seksi dhe morali.

Wilson ishte një aktivist i zjarrtë për ruajtjen e natyre dhe dikur tha se shkatërrimi i një pylli tropikal për përfitime ekonomike ishte si djegia e një pikture të Rilindjes për të gatuar një vakt.

Ai gjithashtu besonte se shkenca dhe feja "duhet të bashkohen për të shpëtuar jeten" dhe botoi një seri letrash drejtuar një Baptisti imagjinar, duke bërë thirrje për një aleancë për të ruajtur ekosistemin e Tokës. 

Wilson ishte i rëndësishëm në nisjen e Enciklopedisë së Jetës, një bazë të dhënash falas në internet që dokumenton të gjitha 1.9 milionë speciet në Tokë të njohura nga shkenca.

No comments:

Post a Comment