Në kuptimin e tyre ato përcjellin një ekuilibër madhështor midis harmonisë, forcës dhe dinjitetit. Dhe pothuajse të gjitha kanë një dashuri të vërtetë për natyrën. Indianët e Amerikës së Veriut janë përfaqësuar nga një stereotip luftëtar për dekada. Pothuajse të gjithë filmat e “kaubojve dhe indianëve” i portretizojnë ata si komunitete të orientuara kryesisht nga lufta. Megjithatë, filozofia që del nga fjalët e urta të tij flet për një vizion të botës të orientuar drejt paqes dhe respektit të ndërsjellë. Megjithëse shumica e këtyre komuniteteve u shfarosën, shumë nga mençuria e tyre arriti t’i mbijetonte gjenocidit. Shumë nga mësimet e tij e mposhtën kohën dhe dhunën. Falë kësaj, ne kemi bërë një përzgjedhje prej 11 fjalësh të urta të tij për kënaqësinë e të gjithëve. Ato janë si më poshtë sipas kategorive të ndryshme.
Mjedisi
Disa nga fjalët e urta të indianëve të Amerikës së Veriut i referohen rëndësisë së natyrës. Kjo, për shembull, bën thirrje për një krenari të moderuar përballë asaj që na rrethon: “Ne nuk e trashëgojmë tokën nga paraardhësit tanë; ne ua marrim hua atë fëmijëve tanë”.
Po kështu ata paralajmërojnë për përgjegjësinë e njeriut ndaj formave të tjera të jetës: “Kur të pritet pema e fundit, të helmohet lumi i fundit, të kapet peshku i fundit, vetëm atëherë njerëzit do të kuptojnë se paratë nuk hahen”. Në një mënyrë apo tjetër, ata ishin përpara shekuj me radhë me një filozofi si kjo.
Komunitetet indigjene propozojnë një kuptim për gjithçka që ekziston: “Çdo gjë në tokë ka një qëllim, çdo barishte mund të shërojë një sëmundje, çdo person ka një mision për të përmbushur. Ky është koncepti i indianëve për ekzistencën “.
Kjo do të thotë se çdo qenie, e gjallë dhe e pajetë, ka një arsye për të ekzistuar. Prania e saj në botë është plotësisht e justifikuar, megjithëse nuk është e kuptueshme për ata që e perceptojnë atë. Prandaj, kjo fjalë e urtë e indianëve të Amerikës së Veriut është gjithashtu një thirrje për respekt dhe tolerancë.
Zgjedhja e mendimeve
Dakota kontribuon me disa nga fjalët e urta më të bukura të indianëve të Amerikës së Veriut. Kjo është një nga më interesantet: “Mendo çfarë dëshiron të mendosh, por mos harro se duhet të jetosh me mendimet e tua çdo ditë.”
Ky mësim na kujton se jemi ne ata që zgjedhim mendimet që banojnë në mendjen tonë. Dhe janë ata të ftuar që na shoqërojnë ditë e natë. Çfarë lloj idesh do të lejojmë të banojnë atje varet nga secili prej nesh.
Gjykoni të tjerët me kujdes, sipas fjalëve të urta të indianëve të Amerikës së Veriut
Ashtu si në shoqëritë e tjera, ato të indianëve të Amerikës së Veriut paralajmërojnë për rrezikun e të qenit të padrejtë kur gjykojmë të tjerët. Kështu thekson kjo fjalë e urtë Sioux: “Përpara se të gjykoni dikë, ecni 3 hëna me këpucët e tyre.”
Respekti për të tjerët nuk është vetëm në faktin e të qenit të kujdesshëm kur bëni gjykime. Gjithashtu disa fjalë të urta bëjnë thirrje të drejtpërdrejtë për të shmangur dëmtimin e të tjerëve, sepse në fund të fundit është dëm që njeriu i bën vetes.
Kështu thekson kjo aforizëm: “Shmangni lëndimin e zemrave të njerëzve, helmi i dhimbjes që u shkaktoni të tjerëve do të kthehet tek ju. Ju duhet të jeni të sinqertë dhe të vërtetë në të gjitha veprimet tuaja. Ndershmëria është trashëgimia e madhe që do t’i lëmë universit”.
Mësoni nga të fortit
Shumë nga këto shoqëri kërkuan paqe, por ishin të përgatitura edhe për luftë. Kjo është arsyeja pse shumë nga fjalët e urta të indianëve të Amerikës së Veriut aludojnë për luftën. Njëri prej tyre thotë si vijon: “Trimi vdes një herë, frikacakët, shumë.”
Kjo fjali i referohet trimit në kuptimin e të qenit i vendosur, ndërsa frikacaku dyshon, heziton. Për këtë arsye, vuajtja e mungesës së guximit është e barabartë me vdekjen shumë herë. Kjo ide e guximit përforcohet në një proverb tjetër të bukur: “Nëse dëshiron të jesh i fortë si bizoni, mos ha bizonin, por atë që ha ai”.
Fraza është një thirrje për të parë forcën si një proces që kryhet nga brenda jashtë dhe jo anasjelltas. Ai plotësohet nga një proverb tjetër Navajo që thotë: “Një terren shkëmbor nuk ka nevojë për lutje, ka nevojë për një sëpatë të mprehtë”. Në këtë rast lartëson vlerën e veprimit dhe jo të qëllimit.
“Qofshin të fuqishëm armiqtë e mi, që të mos ndihem keq kur t’i mposht.”
Miqësia
Komunitetet vendase amerikane i kushtuan një vlerë të lartë miqësisë dhe besnikërisë. Në këtë fjalë të urtë ata theksojnë përkushtimin që kërkon miqësia: “Shkele shpesh shtegun që të çon në kopshtin e shokut, që të mos të pengojë drithi që të shohësh rrugën”.
Është një frazë e bukur që bën thirrje për të kultivuar lidhjet e miqësisë. Ai gjithashtu paralajmëron se dështimi për ta bërë këtë mund të krijojë pengesa që më vonë bëhen të vështira për t’u kapërcyer. Miqësia ka nevojë për ndërveprim, kohë dhe afërsi. Përndryshe, vështirë se mbijeton.
Ecni së bashku
Në këtë mësim të bukur të Indianëve Ute, përmbledh një katalog i vërtetë i asaj se çfarë do të thotë barazi në marrëdhëniet njerëzore: “Mos ec pas meje, mbase nuk di të drejtoj. Mos dil para, ndoshta nuk dëshiroj të ndjek. Eja përkrah meje që të mund të ecim së bashku”.
Kjo, si proverbat e tjera të indianëve të Amerikës së Veriut, është një përmbledhje e mençurisë. Megjithëse pothuajse të gjitha këto komunitete përfaqësojnë aktualisht vetëm një pakicë të vogël, njohuritë e tyre janë padyshim universale në filozofinë që mbartin.
No comments:
Post a Comment