Çka na udhëzon natyra?

Të jetosh në harmoni me natyrën nuk do të thotë vetëm të kujdesësh për të por njëkohësisht jeta në harmoni me natyrën dhe sipas rregullave të saj siguron edhe vazhdimësinë e jetës dhe shumë përfitime dhe avantazhe. Një nga aspektet më të rëndësishme të riartikulimit të zhvillimit njerëzor është të theksohet nevoja për drejtësi ndaj natyrës dhe qenieve të tjera të gjalla. Ne nuk mund të zhvillohemi nëse jeta jonë nuk rilidhet dhe në ekuilibër, bashkëpunim dhe harmoni me natyrën. Një ekuilibër i mirë midis njohurive vendase dhe shkencës dhe teknologjisë moderne mund të na çojë në një rrugë të gjatë drejt këtij vizioni të ri të zhvillimit të qëndrueshëm njerëzor. Andaj për këtë shumë zbulime të ndryshme të botës moderne janë të bazuara pikërisht në fenomenet natyrore apo edhe në lloje te caktuara bimore dhe shtazore. 

A dini çka është kronobiologjia?

E teksa natyra ripërtërin vetveten, edhe ne, pothuajse arrijmë të përjetojmë të njëjtin proces, brenda vetes. Natyra në zbukurim bën që gati-gati edhe e përditshmja jonë të na duket më e bukur. Ndihemi më të gjallë, më energjikë, më optimistë. Pengesat nisin të na duken më të lehta, më të kapërcyeshme, më të zgjidhshme. Dhe një lumë idesh, planesh, projektesh na vërtit sa andej-këtej. “Duam t’i bëjmë të gjitha! Duam t’i nisim tani!” Në këtë aspekt, i kemi shumë borxhe pranverës. Por, e gjitha, nuk është thjesht aq emotive sa duket. Ne jemi qenie të krijuara për të jetuar në harmoni me natyrën, në përshtatje të plotë me ciklet e saj. Mijëra vite më parë, “zgjoheshim me Diellin e flinim me Hënën”. Sigurisht, jemi pjesë e natyrës dhe kjo bën që rregullat e saj të vlejnë dhe për ne. Pavarësisht sesi apo sesa i kemi modifikuar mënyrat tona të jetesës, disa gjëra nuk mund të kalojnë pa u ndjerë. Për më tepër ato rregullohen nga mekanizma të përcaktuar, apo më mirë të themi, të paracaktuar.

Ngrohja globale po rrezikon fluturat, ato po zhvendosen drejt veriut!

Studiuesit në Greqi janë të shqetësuar edhe për zhdukjen e fluturave. Sipas tyre ato po rrezikohen për shkak të ngrohjes globale. Ndryshimet klimatike dhe ndikimi njerëzor ka bërë që shumë prej fluturave të ndryshme që gjendeshin në Shqipëri por edhe në Greqi të pakësohen, madje ekspertët paralajmërojnë edhe zhdukjen e tyre. Shkencëtarët thonë se “e verdha e ndezur, e zeza, e kuqe dhe blu, fluturat Aleksanor dikur fluturonin me bollëk në shpatet e lulëzuara të Shqipërisë jugperëndimore, tani, si shumë specie të ngjashme po pakësohen . Ndërsa në kopshtin zoologjik afër Athinës, fluturat e bukura shumëngjyrësha janë në rrezik për shkak të ndikimit të aktivitetit njerëzor, si dhe ndryshimeve klimatike.

Katër masa për të reduktuar mbetjet plastike në mjedis

Mbetjet plastike mund të riciklohen ose digjen siç duhet, por shpesh thjesht përfundojnë në mjedis ose në deponi. Një grup kërkimor nga Universiteti i Berkeley në SHBA tani ka një lajm të mirë: vetëm katër masa kryesore mund të zvogëlojnë me 91 për qind këto mbetje plastike të depozituara në mënyrë jo të duhur. Shkencëtarët publikuan idetë e tyre pak përpara raundit përfundimtar të planifikuar të negociatave për një marrëveshje globale të OKB-së për plastikë që synon ndalimin e rritjes së ndotjes plastike në dete dhe në tokë. Tetë instrumente do të diskutohen në bisedimet që do të mbahen në Busan të Koresë së Jugut në fund të nëntorit. Vetëm katër prej tyre do të mjaftonin për të reduktuar në mënyrë drastike mbetjet plastike të pa ricikluara, shkruan një ekip hulumtues i udhëhequr nga Samuel Pottinger në revistën "Science". Emetimet e gazeve serrë nga prodhimi i plastikës mund të reduktohen gjithashtu me një të tretën.

Disa statistika dhe fakte për ndotjen e ajrit në nivel global

E lidhur me një mori efektesh negative shëndetësore dhe përgjegjëse për miliona vdekje të parakohshme çdo vit, ndotja e ajrit është një kërcënim i madh për njerëzit. Tani një vrasës më i madh se pirja e duhanit, ndotja e ajrit, kombinimi i grimcave të jashtme dhe të brendshme dhe ozonit është faktori i dytë më i madh i rrezikut të vdekjeve në mbarë botën dhe shkaku i 2000 fëmijëve nën moshën pesë vjeç që vdesin çdo ditë. Dhe me shumicën e njerëzve në tokë të ekspozuar ndaj cilësisë së ajrit jo të shëndetshëm, shumë më tepër jetë ka të ngjarë të shkurtohen nëse nuk ndërmerren veprime urgjente.

Cilat pajisje shtëpiake konsumojnë më shumë energji gjatë stinës së dimrit?

Pajisjet shtëpiake që përdorim çdo ditë, si frigoriferi dhe enëlarësja, konsumojnë shumë energji, gjë që ndikon drejtpërdrejt në faturën e energjisë elektrike. Në këtë artikull, ne do të diskutojmë ndikimin e këtyre pajisjeve në konsumin e energjisë dhe si ta reduktojmë këtë konsum përmes këshillave efektive.

Cilat pajisje shtëpiake konsumojnë më shumë energji?

Alarmojnë ekspertët: Deti Mesdhe po ngrohet më shpejtë se ujërat tjera të botës!

Thatësirat, reshjet e dendura, rritja e nivelit të detit dhe ndotja do të ndikojnë gjithnjë e më shumë në pellgun e Mesdheut, i cili po ngrohet 20% më shpejt se pjesa tjetër e botës. Kjo u theksua në COP29 në Azerbajxhan nga ekspertët Piero Lionello, nga Universiteti i Salentos, dhe këshilltari për klimën dhe zhvillimin rural, Abdel Monem, duke paraqitur dy raporte, për të cilat ata koordinuan kontributet e 55 shkencëtarëve nga 17 vende, pas një ftese nga Unioni për Mesdheun, pra Konferenca e Bashkimit Evropian me 16 vende të pellgut të Mesdheut.

Qeveria daneze premton të mbjellë një miliard pemë brenda 20 vjetëve

Partitë politike në Danimarkë janë dakorduar që të mbillen një miliard pemë për 20 vjet ndërsa 10 për qind e tokave bujqësore të shndërrohen në pyje dhe habitate natyrore për të reduktuar përdorimin e plehrave në kuadër të luftës kundër ndryshimeve klimatike, transmeton Anadolu. Qeveria daneze e koalicionit e përbërë nga Socialdemokratët, Liberalët dhe të Moderuarit njoftoi se ka arritur marrëveshje me Partinë Popullore Socialiste, Partinë Popullore Konservatore, Aleancën Liberale dhe Partinë Social Liberale për "Marrëveshjen Trepalëshe të Gjelbër" që synon transformimin e tokave bujqësore dhe uljen e emetimeve të gazrave serrë me 70 për qind deri në vitin 2030.

Cila specie mundë të bëhet dominuese në Tokë nëse njerëzit zhduken?

Ekzistojnë disa skenarë të mundshëm sipas të cilëve njerëzimi një ditë mund të zhduket nga lufta bërthamore, ndikimi i asteroidit, përkeqësimi radikal i klimës dhe inteligjenca artificiale që mund të kthehen kundër njerëzve dhe të vendosin të pastrojnë planetin nga speciet tona. Nëse kjo ndodh ndonjëherë, dhe ne shpresojmë se nuk do të ndodhë, pyetja është se cila qenie mund të bëhet specia dominuese në planetin tonë. Ka mendime të ndryshme dhe përgjigja sigurisht që do të ndikohet nga një kataklizëm i mundshëm që mund të shkaktojë vdekjen e njerëzve, por nëse i besoni zoologut dhe biologut Tim Coulson nga Oksfordi, ka vetëm një përgjigje, oktapodët.

Cilat janë aktivitetet njerëzore që kanë ndikimin më të madhë në mjedis?

Mjedisi është themeli bazë për vazhdimin e jetës në planetin Tokë, pasi na siguron ajër të pastër, ujë të freskët, tokë pjellore dhe një klimë të qëndrueshme. por përkundrazi është baza e ekzistencës dhe mirëqenies sonë, dhe gjatë historisë, ai ka luajtur një rol të madh në formësimin e mjedisit përmes aktiviteteve të tij të përditshme dhe punës industriale dhe bujqësore, me zhvillimin industrial dhe teknologjik Marrëdhënia midis njeriut dhe mjedisit është bërë më komplekse, pasi janë shtuar ndikimet negative që vijnë nga aktivitetet njerëzore. Ne jetojmë sot në një epokë të paprecedentë mjedisore, si ndryshimi i klimës, humbja e biodiversitetit dhe ndotja e llojeve të ndryshme Shkaqet kryesore të këtyre problemeve, kuptimi ynë Ndikimi i aktiviteteve tona në mjedis është hapi i parë drejt adoptimit të zgjidhjeve të qëndrueshme që reduktojnë këto ndikime negative dhe ruajnë burimet mjedisore. 

NASA regjistroi një fenomen të rrallë atmosferik mbi Zelandën e Re

Formacionet unike të reve të Zelandës së Re shtojnë një prekje atmosferike në peizazhet e saj të bukura. Një nga më të paharrueshmet është "Taieri Pet", një re thjerrëzore që shfaqet në kushte të caktuara moti. Ky fenomen atmosferik ndodh mbi vargmalin e shkëmbinjve dhe shtyllave në rajonin Strath-Taieri, afër qytetit të Middlemarch në ishullin jugor të Zelandës së Re. Taieri Pet është një lloj re thjerrëzore që mbetet e palëvizshme, duke u zhvilluar në troposferë ndërsa era kalon mbi vargmalet malore. Ekzistojnë tre lloje kryesore të reve thjerrëza: altocumulus lenticular (ACSL), stratocumulus lenticular (SCSL) dhe cirrocumulus lenticular (CCSL). Secila prej tyre ndryshon nga lartësia në të cilën është formuar.

Çfarë është gjurma e karbonit dhe përse përdoret ajo?

Një gjurmë karboni është sasia totale e gazeve serrë të emetuara nga diçka. Ky mund të jetë stili i jetës së një personi, zinxhiri i furnizimit të një produkti, një organizate ose një aktiviteti. Çdo gjë nga një banane në një anije ka një gjurmë karboni. Me fjalë të thjeshta, ai barazohet me ndikimin mjedisor që ka dikush ose diçka. Fillimisht, ky term i referohej vetëm emetimeve të dioksidit të karbonit (CO2) që lëshohen në atmosferë. CO₂ është gazi serrë më i zakonshëm. Por nuk është e vetmja. Ka gazra të tjerë që kontribuojnë ndjeshëm në ndryshimet klimatike, si metani dhe oksidi i azotit. Gjurmët e karbonit zakonisht tani përfshijnë edhe ato. Këto shpesh shtohen së bashku dhe shprehen si ekuivalenti i dioksidit të karbonit (CO₂e), sasia e dioksidit të karbonit që do të krijonte të njëjtën sasi ngrohjeje. Sipas llogaritësit online të Fondit Botëror për Natyrën, mesatarja e gjurmes individuale globale vjetore te karbonit është rreth 6.3 ton.

A e dini sa është kosto vjetore globale e thatësirave?

Thatësirat i kushtojnë botës afro 300 miliardë euro në vit, njofton OKB-ja, në një raport që bën thirrje për investime urgjente në zgjidhje të bazuara në natyrë, si ripyllëzimi. Thatësirat, të nxitura nga ndryshimet klimatike dhe një menaxhim i paqëndrueshëm i burimeve ujore dhe tokësore, pritet të prekin 75% të popullsisë së botës deri në vitin 2050, sipas një raporti të OKB-së të publikuar me titull "Ekonomia e thatësirës: Investimi në zgjidhje të bazuara në natyrë për rezistencën ndaj thatësirës”. Raporti tregon se si këto zgjidhje të bazuara në natyrë, të tilla si 'ripyllëzimi' ose 'menaxhimi i zonave të zonës', mund të reduktojnë njëkohësisht humbjet dhe të rrisin të ardhurat e fermave duke ofruar përfitime klimatike dhe mjedisore.

Zogu më i vjetër në botë bën vezë në moshën 74-vjeçare

Biologët amerikanë njoftuan se zogu i egër më i vjetër i njohur në botë ka hedhur një vezë në moshën 74-vjeçare. Veza u hodh nga një zog albatros Havai. Ky zog quhet Wisdom dhe u regjistrua nga Shërbimi Amerikan i Peshkut dhe Jetës së Egër (USFWS) në strehën kombëtare të kafshëve të egra Midway Atoll në Oqeanin Paqësor. Së bashku me Wisdom, ai ishte partneri i saj i fundit në kujdesin e vezëve. Albatrosët zakonisht jetojnë nga 12 deri në 40 vjet. Por Wisdom u regjistrua në vitin 1956, kur ajo ishte pesë vjeç. Pasardhësit e saj të mëparshëm lindën në vitin 2021 dhe besohet se ajo kishte më shumë se 30 zogj gjatë jetës së saj.

Arabia Saudite synon të përdorë teknologjinë për gjelbërimin e shkretëtirave

Arabia Saudite po investon në inovacionin e gjelbër për të transformuar shkretëtirat e saj, por akuzat për larjen e gjelbër nxjerrin në pah sfidën e shndërrimit të projekteve ambicioze në zgjidhje klimatike. Zyrtarët nga mbretëria e Gjirit, kanë thënë se synojnë të rivendosin 40 milionë hektarë tokë të degraduar. Por ndërsa vendi është një investitor i madh në teknologjinë klimatike, ai nuk e ka braktisur mbrojtjen e tij të gjatë të naftës dhe kritikët thonë se gjestet e tij drejt mirëdashjes mjedisore ofrojnë vetëm përfitime të kufizuara. Arabia Saudite përbën gati 75 për qind të investimeve në Lindjen e Mesme në start-up-et e teknologjisë klimatike në mbarë botën, sipas një raporti të vitit 2023 nga auditori PwC.

A e dini sa jetojnë papagajtë?

Papagajtë mund të jetojnë nga 15 deri në më shumë se 50 vjet, në varësi të specieve dhe kujdesit për ta. Çdo lloj papagalli piqet dhe zhvillohet me një ritëm të ndryshëm. Sa më i vogël të jetë zogu, aq më i shkurtër është jetëgjatësia e tij. Zogjtë më të vegjël si finches, papagajtë dhe nimfat jetojnë kryesisht nga tetë deri në 15 vjet. Zogjtë më të mëdhenj si macaws dhe papagajtë gri mund të jetojnë 25 deri në 50 vjet. Papagajtë zakonisht vendosin dy deri në tetë vezë që inkubohen për dy deri në katër javë përpara se të çelin. Ata kanë nevojë për një dietë të ekuilibruar, aktivitet fizik dhe stimulim mendor.

Algat diatome, fiksojnë rreth 20% të CO2 së planetit tokë

Diatomet janë alga të vogla njëqelizore, shumë të vogla për t'u parë me sy të lirë. Këta organizma të vegjël janë mjeshtër të kapjes së dioksidit të karbonit nga mjedisi, dhe aq produktivë dhe pjellorë saqë fiksojnë deri në 20% të CO₂ të Tokës. Sipas një studimi të kohëve të fundit, ato janë një nga burimet më të fuqishme në botë për largimin e CO₂ nga atmosfera, duke thithur rreth 10-20 miliardë tonë çdo vit, e barabartë me sasinë e karbonit që kapet çdo vit nga të gjitha pyjet tropikale të botës. Dhe si një bonus shtesë, ato lëshojnë gjithashtu oksigjen si një nënprodukt i fotosintezës.

Studiuesit të habitur nga sjellja e pazakontë e ujqërve!

Studiuesit në Etiopi u befasuan kur kapën sjelljen e pazakontë të ujqërve gjatë një studimi. Përkatësisht, për herë të parë është regjistruar që ujqërit rrotullohen dhe lëpijnë lule, ashtu si bletët shkojnë rreth luleve dhe mbledhin nektar. Ujqërit e kuq janë filmuar duke vizituar lulet, duke lëpirë stamenët e tyre në kërkim të nektarit të ëmbël dhe duke transferuar polen nga një lule në tjetrën. 

Ekologia nga Universiteti i Oksfordit, Sandra Lai, në punimin e saj shkencor të botuar në revistën Ecology, deklaroi se ky është shembulli i parë i regjistruar i një pjalmuesi të madh mishngrënës.

Ngrohja e oqeanit po ndryshon ekosistemet detare!

Profesoresha në Institutin e Oqeanografisë Scripps në Universitetin e Kalifornisë në San Diego, SHBA. dr. Lisa Levin vuri në dukje se rritja e temperaturave të oqeanit si rezultat i ngrohjes globale i detyron krijesat detare të migrojnë në rajone më të ftohta. Sipas të dhënave nga Administrata Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike e SHBA (NOAA), në 10 muajt e parë të vitit 2024, temperatura mesatare globale u mat 1.94 gradë mbi mesataren e 175 viteve të fundit, ndërsa temperatura mesatare globale e ujit në sipërfaqen e detit ishte 0.99 gradë mbi mesataren. 10 muajt e parë të vitit u regjistruan si periudha më e nxehtë janar-tetor për sa i përket temperaturave të ujit në sipërfaqen e tokës dhe detit.

Disa këshilla të rëndësishme nga Shërbimi i Kërkim-Shpëtimit Malor i Kosovës

Ndërsa dimri mbulon malet me një bukuri të rrallë, sfidat që ai sjell kërkojnë kujdes të shtuar. Shërbimi i Kërkim-Shpëtimit Malor i Kosovës apelon për ndërgjegjësim dhe përgatitje të plotë për të gjithë ata që planifikojnë të eksplorojnë zonat malore. Kushtet dimërore, shpesh të paparashikueshme, mund të përbëjnë rrezik për këdo që nuk është i pajisur ose i informuar si duhet. Më poshtë janë disa këshilla praktike për të garantuar një aventurë të sigurt dhe të këndshme në malet tona. Mbani mend: përgjegjësia dhe parandalimi janë çelësat për t'u kthyer në shtëpi të sigurt.

Përshtatja ndaj ndryshimeve klimatike, cilat janë mundësitë dhe modelet?

Mirë se vini në një botë ku përshtatja ndaj ndryshimeve klimatike nuk ka të bëjë vetëm me skenarët dhe zbutjen e ditës së gjykimit. Përkundrazi, është një botë ku ne përdorim kreativitetin tonë, parashikojmë mundësitë e së ardhmes dhe punojmë drejt rezultateve të dëshirueshme dhe elastike. Ky koncept është bërë jehonë nga dhjetë shkencëtarë pionierë në një artikull të botuar në një nga revista prestigjioze Nature Partner. "Ne shkencëtarët nuk duhet thjesht të përshkruajmë skenarët e fundit të botës, por të krijojmë një vizion që njerëzit të besojnë dhe të punojnë drejt tij", tha profesori Chris Zevenbergen nga Universiteti i Teknologjisë në Delft, një nga autorët kryesorë të studimit. Ky ndryshim radikal i fokusit është një ndryshim i mundshëm i lojës, veçanërisht për deltat e lumenjve urbanë të cenueshëm.

A kanë ndërlidhje ndryshimet klimatike dhe tërmetet?

Ditë më parë, një tërmet i dhunshëm me magnitudë 7.3 goditi në det të hapur nga kombi i Paqësorit të ishullit më të populluar të Vanuatu. Dëmet u përqendruan në zonën qendrore të kryeqytetit Port Vila dhe shifra zyrtare e 10 vdekjeve të konfirmuara dhe më shumë se 200 personave të plagosur ka të ngjarë të rritet, paralajmëruan zyrtarët. I vendosur në Unazën e Zjarrit të Paqësorit, një brez pllakash tektonike dhe vullkanesh, Vanuatu tronditet rregullisht nga tërmetet, megjithëse asnjë në kujtesën e gjallë nuk është aq i madh sa katastrofa e së martës. Hulumtimet e reja sugjerojnë se ndryshimi i klimës mund të ndryshojë modelet e tërmeteve.

2025 mund të jetë vendimtar për veturat elektrike!

Nga 1 janari, veturat e reja do të shtrenjtohen nga 1000 deri në 2000 euro. Është Evropa dhe politika e saj mjedisore që po i detyron prodhuesit të shtrëngojnë rripat e tyre për sa i përket emetimeve të CO2. Nga ana tjetër, Evropa do të vërshohet me vetura elektrike më të përballueshme, si dhe shitjet e modeleve stok. Jeta në të gjithë Evropën është më e shtrenjtë se kurrë më parë. Pas pandemisë Covid-19, çmimet janë vazhdimisht në rritje. Tregu është përballur me pengesa të ndryshme si kriza e furnizimit dhe rritja e kostove të energjisë. Me ardhjen e vitit 2025, do të hyjë në fuqi një rregullore e re e shkarkimeve që ul kufirin e CO2 që çdo automjet duhet të emetojë. Për të shmangur ose ulur dënimin, veturat me djegie të brendshme do të subvencionojnë blerjen e veturave elektrike. Si?

Konsumi i thëngjillit vazhdon të shënoj rritje edhe në Kosovë edhe në nivel global

Agjencia e Statistikave të Kosovës (ASK) ka publikuar raportin e “Statistikave të Energjisë” për muajin tetor 2024, duke përfshirë të dhëna mbi prodhimin dhe konsumin e thëngjillit, energjisë elektrike, si dhe mbi importin dhe eksportin e energjisë dhe burimeve të tjera. Sipas ASK-së, energjia elektrike në dispozicion gjatë muajit tetor 2024 ishte më e lartë krahasuar me të njëjtin muaj të vitit 2023. Energjia elektrike bruto në dispozicion ishte 544.16 GWh, ndërsa konsumi i energjisë elektrike arriti në 391.74 GWh, duke shënuar një rritje prej 10.09% krahasuar me tetorin e vitit paraprak. Pjesëmarrja e energjisë alternative në kuadër të konsumit të përgjithshëm ishte 8.29%.

Ngrohja globale: 2023 dhe 2024 vitet më të nxehtat në histori!

 Vitet e fundit, temperaturat globale janë rritur në nivele të paprecedentë, duke i hutuar shkencëtarët e klimës teksa përpiqen të shpjegojnë shkaqet e kësaj vape të jashtëzakonshme. Rekordet janë thyer radhazi gjatë dy viteve të fundit, duke i lënë ekspertët të kërkojnë përgjigje se pse po ndodh kjo. Vala e të nxehtit është aq ekstreme sa i bëri 2023 dhe 2024 vitet më të nxehta në histori. “Ngrohja në 2023 ishte shumë më e madhe se çdo vit tjetër dhe do të jetë edhe në 2024. Do të doja të dija pse, por jo”, tha Gavin Schmidt, drejtor i Institutit Goddard për Studimet Hapësinore të NASA-s, duke theksuar misterin pas valës së të nxehtit. Organizata Botërore Meteorologjike (WMO) konfirmon se temperaturat midis qershorit 2023 dhe shtatorit 2024 ishin të paprecedentë. “Nxehtësia rekord globale gjatë dy viteve të fundit e ka dërguar planetin thellë në një territor të paeksploruar”, tha Richard Allan, një klimatolog nga Universiteti Britanik i Reading.

Roli i infrastrukturës së gjelbër në përshtatatje ndaj ndryshimeve klimatike!

Përveç verërave më të nxehta dhe shkrirjes së akullnajave, ndryshimi i klimës po transformon mënyrën, kur dhe ku bie shi. Kjo sfidon shumë nga sistemet e kanalizimeve në botë, veçanërisht me tendosjet e shtuara të rritjes së popullsisë dhe rritjen e urbanizimit. Sistemet e ujërave të zeza të epokës viktoriane thjesht nuk ishin të dizajnuara për klimën drejt të cilës po shkojmë. Kjo ka implikime të mëdha për shëndetin publik, cilësinë e ujit dhe jetën urbane. Rritja e popullsisë do të thotë se kanalizimet ndonjëherë mbingarkohen pa reshje fare. Më pas, shtoni ndryshimin e klimës në përzierje. Reshjet më të mëdha po bëhen më të zakonshme, gjë që sjell probleme për sistemet e kanalizimeve që thjesht nuk mund të përballojnë vëllimet në rritje të ujit. Një lloj sistemi, i quajtur sistem i kombinuar i kanalizimeve lloji mbizotërues në Britani dhe Evropë është veçanërisht i prekshëm.

Mikroplastika, kërcënimi i padukshëm i shëndetit

Shkencëtarët kanë përcaktuar se mikroplastika që hyn në trup përmes ajrit që thithim, ujit që pimë dhe ushqimit që hamë mund të shkaktojë kancer të zorrës së trashë dhe mushkërive, si dhe çrregullime riprodhuese. Në kuadër të hulumtimit të botuar në revistën "Environmental Science & Technology", shkencëtarët ekzaminuan 1815 studime të kryera mbi minjtë dhe njerëzit për të mësuar se si mikroplastika mund të dëmtojë sistemin tretës, frymëmarrjen dhe riprodhimin. Duke nënvizuar se njerëzit në mënyrë të pavetëdijshme janë të ekspozuar ndaj shumë mikroplastikës përmes ajrit, ujit dhe ushqimit për shkak të përdorimit të plastikës në një pjesë të madhe të jetës së përditshme, shkencëtarët gjetën prova se mikroplastika lidhet me kancerin e mushkërive dhe të zorrës së trashë, si dhe me disa probleme riprodhuese.

Ambientalisti që mbjellë pemë në Librin e Rekordeve Guinness

Ambientalisti australian Jimi Cohen, i cili hyri në Librin e Rekordeve Guinness duke mbjellë 30 mijë e 469 fidanë mangrove vetëm në 24 orë në rajonin Kwale të Kenias, tha se qëllimi i tij i radhës është të mbjellë një miliard pemë në grup. Sipas të dhënave nga portali i statistikave online Statista, 28.3 milionë hektarë pyje do të humbasin në mbarë botën në vitin 2023. Kjo shifër tregon një rritje prej 23.8 për qind të humbjes së sipërfaqes së pemëve krahasuar me një vit më parë. Numri i nismave që nxisin mbjelljen e pemëve kundër rritjes së humbjes së sipërfaqeve të pemëve dhe numri i vullnetarëve mjedisorë që japin shembull me veprimet e tyre po rritet gjithashtu.

Prizreni, në listën e vendeve të preferuara turistike për 2024 të "The Guardian"!

Prestigjiozja britanike “The Guardian” ka përmbledhur vendet më të mira dhe të preferuara të udhëtarëve në vitin 2024 duke publikuar përvojat më të mira të lexuesve gjatë udhëtimeve të tyre këtë vit. Ndër to, “The Guardian” ka renditur edhe Prizrenin, duke e cilësuar si ‘perlë të Ballkanit”. Lista përfshin destinacione të ndryshme në mbarë botën, nga parqe kombëtare në Irlandë deri te pastiçeri të shijshme në qytete portugeze. “Prej kur e vizitova Prizrenin për herë të parë në Kosovë, kam menduar se të kthehem prapë. Nga kalaja në maje të kodrës me pamje nga qyteti e deri te rrugët gjarpëruese, Prizreni është perlë e Ballkanit. 

Kimikatet nga plastike shkaktare të qindra mijëra vdekje në mbarë botën

Qindra mijëra vdekje dhe miliona raste të sëmundjeve të zemrës në mbarë botën mund të lidhen me kimikatet në produktet e zakonshme plastike, duke sugjeruar se rregulloret më të rrepta për toksina të tilla mund të përfitojnë shëndetin publik.

Maureen Cropper në Universitetin e Maryland-it dhe kolegët e saj vlerësuan ndikimin në shëndetin publik të ekspozimit ndaj tre llojeve të kimikateve të përdorura kryesisht në plastikë: bisphenol A (BPA), di(2-etileksil) ftalat (DEHP) dhe eterë difenil të polibrominuar (PBDEs). BPA dhe DEHP gjenden në ambalazhet plastike të ushqimit dhe PBDE-të janë frenues të flakës që përdoren në disa mallra shtëpiake, të tilla si mobilje dhe elektronikë.

Beyond Epica në Antarktidë një mision për të studiuar historinë e klimës në Tokë

Ka nisur punën projekti Beyond Epica në Antarktidë. Është pasues i misionit të parë Epica dhe qëllimi është të shpohet një bllok akulli në rreth 2750 m dhe qëllimi është të gjenden shtresa të krijuara rreth 1.5 milion vite me parë, për të studiuar historinë e Klimës në Tokë. Prej vitesh tashmë që një ekip shkencëtarësh përpiqen të çpojnë këtë akullnajë që arrin në 4.9 km e thellë dhe ndodhet në Polin e Jugut. Shpimi i një blloku akulli në Antarktidë ka arritur në 1836 m thellësi, në kushte ku temperatura mesatare është -35 gradë në stinën e verës dhe -65 gradë Celsius në muajt dimërorë.

Zhurma e trafikut dhe ndikimi negativ në shëndetin publik

Qytetet janë qendra të zhurmshme, plot gjallëri inovacioni dhe aktiviteti. E gjithë shoqëria jonë moderne sillet rreth qyteteve dhe megjithatë qytetet tona janë larg të qenit perfekte. Ndër shumë gjëra që janë të bezdisshme për jetën urbane është zhurma. Në qytetet e mëdha, ka gjithmonë një zhurmë, ndonjë bori makine ose dikush që bërtet.

Zhurma urbane është më shumë se thjesht një bezdi, është treguar në mënyrë të përsëritur se ndikon në shëndetin mendor dhe fizik. Hulumtimet e mëparshme kanë lidhur ekspozimin ndaj zhurmës së trafikut me rritjen e rrezikut të ankthit, depresionit, sëmundjeve kardiovaskulare dhe madje edhe neuroinflamacionit. Në të kundërt, mjediset natyrore ofrojnë përfitime restauruese, duke reduktuar nivelet e hormoneve të stresit dhe duke përmirësuar funksionet njohëse.

Metodat e reja për riciklimin e metaleve nga mbetjet elektronike

Mbështetja jonë në rritje në teknologji po ushtron presion mbi furnizimin global të materialeve që janë thelbësore për prodhimin e pajisjeve elektronike. Lëndët e para janë duke u minuar për të mbuluar kërkesën për telefona inteligjentë, laptopë, serverë kompjuterësh dhe automjete elektrike, duke vënë presion mbi mjedisin. Një theks më i madh në teknologjinë e rinovueshme dhe në inteligjencën artificiale vetëm sa do ta shtojë këtë sfidë.

Por a mund të rikuperojmë më shumë nga materialet që na nevojiten për këto pajisje nga mbeturinat e elektronikës?

Pemët luajnë rol të rëndësishëm në klimën e zonave urbane

Pemët ofrojnë përfitime të pamohueshme ftohëse gjatë ditës duke siguruar hije dhe duke reduktuar nxehtësinë përmes avullimit. Megjithatë, hulumtimi i ri zbulon se gjatë natës, mbulesat e pemëve mund të bllokojnë nxehtësinë dhe potencialisht të rrisin temperaturat. Studimi, i udhëhequr nga shkencëtarët nga Universiteti i Kembrixhit, thekson rëndësinë e planifikimit strategjik kur integrohen pemët në peizazhet urbane për të luftuar në mënyrë efektive stresin e nxehtësisë. "Pemët kanë një rol vendimtar për të luajtur në ftohjen e qyteteve, por ne duhet t'i mbjellim ato në mënyrë shumë më strategjike për të maksimizuar përfitimet që ato mund të ofrojnë", tha dr. Ronita Bardhan, një profesoreshë e asociuar në Universitetin e Kembrixhit.

Mbulimi i autostradave me panele solare, projekti më i madh në histori të energjisë diellore

Një iniciativë novatore propozon mbulimin e rrjetit të gjerë të autostradave të Amerikës me mbi 52 miliardë panele diellore, duke e shndërruar infrastrukturën rrugore në një burim masiv të energjisë së rinovueshme. Ky projekt ambicioz, i drejtuar nga studiues nga institucione të ndryshme prestigjioze, synon të prodhojë më shumë energji elektrike sesa kërkesa aktuale e Shteteve të Bashkuara. Nëse është i suksesshëm, ai mund të jetë një hap thelbësor në reduktimin e emetimeve globale të karbonit dhe ndryshimin e mënyrës se si i qasemi prodhimit të energjisë.

Rritja e emetimeve globale të turizmit, 20 vende bartin përgjegjësinë kryesore

Rritja e emetimeve globale të turizmit nxitet pothuajse tërësisht nga 20 vende dhe përpjekjet për të frenuar trendin nuk po funksionojnë. Ky është gjetja kryesore e hulumtimit tonë të ri, botuar sot në Nature Communications. Ai përfaqëson analizën më rigoroze dhe gjithëpërfshirëse të emetimeve të turizmit të kryer ende. Studimi mbledh së bashku grupe të shumta të dhënash, duke përfshirë ato të publikuara drejtpërdrejt nga 175 qeveri gjatë 11 viteve (2009-2020). Ai përdor kornizën e "matjes së turizmit të qëndrueshëm" të miratuar nga Kombet e Bashkuara dhe bazohet në të dhënat e shpenzimeve turistike dhe të intensitetit të emetimeve nga llogaritë kombëtare. Gjetjet zbulojnë sfida serioze përpara, duke pasur parasysh kontekstin më të gjerë. Programi i OKB-së për Mjedisin raporton se nevojitet një reduktim prej 42% në emetimet aktuale globale në përgjithësi deri në vitin 2030 (dhe 57% deri në 2035). Nëse jo, qëllimi i Marrëveshjes së Parisit për të kufizuar ngrohjen në 1.5 gradë do të humbet.

Ndryshimet klimatike do t'i bëjnë ditët e Tokës më të gjata

Efektet e ndryshimit të klimës janë të përhapura, nga humbja e biodiversitetit deri te ngjarjet ekstreme të motit, rritja e nivelit të detit, zjarret dhe migrimi masiv njerëzor. Me çdo vit që kalon, ne mësojmë më shumë për ndikimin tonë në mjedis, disa prej të cilave janë më befasuese se të tjerët. Bashkimi në listë është një nga gjetjet më sizmike deri më sot, shkencëtarët kanë zbuluar kohët e fundit se emetimet tona të gazeve serrë po ndryshojnë mënyrën se si rrotullohet Toka. Pasoja? Ditët e Tokës po bëhen më të gjata, gjë që mund të ndikojë në mënyrë dramatike se si ne e mbajmë kohën në vitet e ardhshme. "Është magjepsëse që ne, si njerëz, me ndryshimin rekord të klimës që kemi shkaktuar gjatë 100 viteve të fundit, mund të ndikojmë në të gjithë Tokën ashtu", thotë prof. Benedikt Soja, një shkencëtar në ETH Zürich i cili ndihmoi në zbulimin shqetësues.

Amsterdami ndalon ndërtimin e hoteleve të reja në mbrojtje të turizmit!

Qyteti turistik holandes Amsterdami nuk do të lejojë më ndërtimin e ndërtesave të reja të hoteleve si pjesë e luftës kundër turizmit masiv, tha qeveria lokale. “Ne duam ta bëjmë dhe ta mbajmë qytetin të jetueshëm për banorët dhe vizitorët. Kjo do të thotë: nuk ka mbiturizëm, nuk ka hotele të reja dhe jo më shumë se 20 milionë hotele gjatë natës nga turistët në vit”, thuhet në një deklaratë. Një hotel i ri në Amsterdam mund të ndërtohet vetëm nëse mbyllet një hotel tjetër, nëse numri i vendeve të fjetjes nuk rritet dhe nëse hoteli i ri do të jetë më i mirë për shembull, më i qëndrueshëm. Megjithatë, rregulli nuk zbatohet për hotelet e reja që kanë siguruar tashmë një leje.

Si ti largoni mizat nga ambientet e shtëpisë suaj?

Lëkura e limonit është jashtëzakonisht e dobishme në shtëpi, jo vetëm si pastrues, por edhe si një mënyrë natyrale për të larguar mizat. Mund të përdoret për të larë enët, lavamanët dhe madje edhe tavolinat e kuzhinës. Mizat janë të bezdisshme dhe mund të jenë të bezdisshme për një sërë arsyesh. Ata lënë jashtëqitje në dritare dhe sipërfaqe të tjera në shtëpi, ulen në ushqim dhe vazhdimisht gumëzhin rreth nesh.

Një marrëveshje për mbrojtjen e pyjeve tropikale të Amazonës

Udhëheqësit japonezë dhe brazilianë ranë dakord të bashkëpunojnë për të mbrojtur pyjet tropikale të Amazonës duke forcuar përpjekjet për të luftuar ndryshimet klimatike, thanë mediat lokale të shtunën. Kryeministri japonez Fumio Kishida, i cili mbërriti në vizitën e tij të parë në Brasilia të premten, u takua me Presidentin Luiz Inacio Lula da Silva, njoftoi Agjencia e Lajmeve Kyodo me bazë në Tokio.

A e dini si e bëjnë bletët mjaltin?

Këtu janë udhëzimet hap pas hapi që bletët përdorin për të bërë prodhimin e tyre me shurup.

1. Mjalti fillon si nektar

Ky lëng me sheqer prodhohet nga lulet për të inkurajuar pjalmuesit e insekteve të vizitojnë. Nektari është 70-80 për qind ujë me një përzierje të tre sheqernave të ndryshme: saharozë, glukozë dhe fruktozë, plus disa kimikate aromatike që ndihmojnë në tërheqjen e bletëve tek lulet.

Si të mbani të pastër ajrin në shtëpinë tuaj?

Ajri në shtëpinë tuaj mund të jetë më cilësor me disa ndryshime të thjeshta. Cilësia e ajrit të brendshëm mund të jetë dy deri në pesë herë më i ndotur se jashtë dhe meqenëse vlerësohet se njerëzit kalojnë 90 për qind të kohës së tyre brenda, kjo është një punë e madhe. Në këtë artikull do ju japim disa këshilla se si të mbani të pastër ajrin në shtëpinë tuaj.

Një libër për botën e egër të Gërmisë!

Libri "Gërmia, bota e egër" nga Alber Krasniqi, i botuar kohës së fundit, është një libër që dokumenton përmes fotografive botën e egër të kësaj zone. Fotografitë që përfshihen në libër janë autotentike të realizuara nga vetë autori gjatë hulumtimeve të tij disa vjeçare. Është libri i parë i këtij lloji që i dedikohet botës së egër të parkut Gërmia dhe ku janë prezantuar kryesisht llojet shtazore përfshirë 103 lloje zogjësh, 15 lloje gjitarësh, 8 lloje zvarranikësh, por edhe lloje tjera shtazësh përfshirë insekte, ujëtokësore dhe disa lloje të florës. Në kuadër të librit janë përshkruar edhe shtigjet e ecjes në Parkun e Gërmisë.

Cilat janë qytetet me gjelbërimin më të ulët në rajonin e Ballkanit?

Teksa qytetet e mëdha të rajonit kanë bërë hapa para me shtimin e hapësirave të gjelbra ndërmjet vitit 2015 – 2020, qytetet shqiptare kanë një intensitet të ulët gjelbërimi në raport me ato të rajonit dhe kanë bërë hapa pas në vend që të përparojnë, vë në dukje Banka Botërore, në Raportin e fundit Rajonal që u publikua dje “Rritje gjallëruese”. “Sipërfaqja e përgjithshme e gjelbër është përmirësuar në Ballkanin Perëndimor, edhe pse në disa qytete pësoi rënie midis 2015 dhe 2020.

Shpella e Murgjve në Pukë, e bukur dhe e mistershme!

“Shpella e Murgjve”, 40 km larg qytetit të Pukës, të befason me bukurinë dhe misterin e saj. Ky vendstrehim natyror është zbuluar nga banorët e trevës. Dikur e panjohur, sot “Shpella e Murgjve” është kthyer në një objekt me vlera të rralla duke ngjallur interesin e shumë studiuesve dhe vizitorëve vendas e të huaj. Për të mbërritur tek Shpella e Murgjve, pas pak minutave udhëtim me makinë, duhet të marrësh varkat që ofrohen nga banorë të zonës, buzë liqenit të Komanit.

Lumi Aragvi në Gjeorgji një fenomen i rrallë ujor

Në Gjeorgji, dy degët e lumit Aragvi, Aragvi i Bardhë dhe Aragvi i Zi, puqen me njëri tjetrin dhe nuk i përzien ujërat e tyre. Një fenomen i tillë natyror është i rrallë jo vetëm për rajonin e Kaukazit, por edhe për gjithë botën.  Sipas shkencëtarëve fenomeni është i pazakontë, dhe i autribohet kryesisht përbërjes së ndryshme të ujit, densitetit, temperaraturës, dhe faktorëve tjerë fizik dhe kimik të cilët krijojnë barriera që pengon përzierjen e ujërave të dy rrjedhave. Lumi "i bardhë" është një lumë akullnajore me ngjyrë të bardhë qumështi për shkak të pranisë së grimcave pezull të miellit të gurit, ndërsa lumi "i zi" është një lumë normal me ujë të pastër. Dallimi i densitetit midis dy lumenjve i pengon ata të përzihen, duke rezultuar në kontrastin vizual të mrekullueshëm ku takohen. 

Mira Murati, bëhet pjesë e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë!

Shefja e shërbimeve teknologjike të OpenAI, Mira Murati është pranuar ditën e sotme si anëtare e jashtme e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Vendimi është marrë sot në një mbledhje me dyer të mbyllura, pas propozimit të akademiku Anastas Angjeli dhe profesori Dhimitër Tole. Kujtojmë se Mira Murati udhëheq punën e produkteve komerciale në ekipin e inxhinierëve të OpenAI, ku më i suksesshëm ka rezultuar ChatGPT. Puna e saj është vlerësuar për inovacionin dhe shndërrimin në lider në fushën e kërkimit të inteligjencës Artificiale.

Gazetari legjendar i BBC Sir David Attenborough: Ju zbulova botën. Tani shpëtojeni atë!

Prej pothuaj 70 vitesh, David Attenborough është autori, fytyra dhe zëri rrëfyes i disa prej serive më spektakolare mbi natyrën, që janë shfaqur në televizion. Për të qenë më të saktë, zhanri i dokumentarit mbi natyrën ashtu si e njohim sot, ka lindur me të. Në vitin 1953, pas diplommit në shkenca natyrore dhe dy vite shërbim në Royal Navy, ia doli të bindë BBC dhe Kopshtin Zoologjik të Londrës, që të financonin një sipërmarrje të paprecedentë: të filmonin një djalosh natyralisht që bridhte botën, në kërkim të specieve të rralla. Programi pati një sukses të madh. Që atëherë, Attenborough nuk ka pushuar së dokumentuari jetën tokësore, për BBC-në. Sot, në moshën 96 vjeç pasi ka filmuar çdo qoshe të globit (“përveç shkretëtirës së Gobit: asnjë producent nuk do të më dërgonte atje, por do të më pëlqente shumë”), rikthehet me një dokumentar që ka frymëzimin e një testamenti shpirtëror: A life on our Planet, një jetë në planetin tonë (nga 4 tetori në Netflix), është dëshmia e tij e rënies së biodiversitetit.

Media britanike: Saranda qytet mesdhetar i shkëlqyer për pushime

Shqipëria është destinacioni ideal për të gjithë pushuesit që kërkojnë det, rërë dhe mot me diell. Saranda, një qytet bregdetar në jug të vendit i ofron të treja – dhe është jashtëzakonisht i përballueshëm, shkruan e përditshmja britanike “Birmingham Mail”. Qyteti mesdhetar ka një vijë bregdetare mbi 285 milje dhe është i bekuar me 300 ditë me diell në vit. Destinacioni i fshehtë i pushimeve në Rivierën Shqiptare është i njohur për plazhet me rërë, ujërat e pastër dhe atmosferën e qetë. Saranda ndodhet në një gji të hapur në detin Jon dhe ka një klimë mesdhetare, me temperatura maksimale deri në 34 gradë Celsius në korrik dhe gusht, duke e bërë atë një vend të shkëlqyer për pushime në plazh.

Qyteti fantazmë me vlerë qindra milionë euro

Është shkruar shumë herë për qytetet fantazmë nëpër vende të ndryshme të botës. Por, siç shihet, fatkeqësisht ka edhe shumë të tjerë në të gjithë planetin, dhe kjo është historia e një qyteti të tillë që ndodhet në Turqi. Qyteti i kështjellave i quajtur Burj Al Babas në Turqinë veriperëndimore (afër qytetit Mudurn) fillimisht ishte projektuar për të tërhequr mysafirë të huaj. Pasi u ndërtuan më shumë se 500 vila të njëjta në formë kështjelle dhe më shumë se 200 milionë euro u investuan në projekt, pati një rënie të mprehtë në ekonominë turke.