Pemët luajnë rol të rëndësishëm në klimën e zonave urbane

Pemët ofrojnë përfitime të pamohueshme ftohëse gjatë ditës duke siguruar hije dhe duke reduktuar nxehtësinë përmes avullimit. Megjithatë, hulumtimi i ri zbulon se gjatë natës, mbulesat e pemëve mund të bllokojnë nxehtësinë dhe potencialisht të rrisin temperaturat. Studimi, i udhëhequr nga shkencëtarët nga Universiteti i Kembrixhit, thekson rëndësinë e planifikimit strategjik kur integrohen pemët në peizazhet urbane për të luftuar në mënyrë efektive stresin e nxehtësisë. "Pemët kanë një rol vendimtar për të luajtur në ftohjen e qyteteve, por ne duhet t'i mbjellim ato në mënyrë shumë më strategjike për të maksimizuar përfitimet që ato mund të ofrojnë", tha dr. Ronita Bardhan, një profesoreshë e asociuar në Universitetin e Kembrixhit.

Rritja e temperaturave dhe stresi i nxehtësisë urbane

Stresi i nxehtësisë urbane është bërë një shqetësim global që lidhet me çështjet shëndetësore, rritjen e kërkesave për energji, pabarazitë sociale dhe sfidat e infrastrukturës.

Shumë qytete janë kthyer në mbjelljen e pemëve si një strategji zbutëse. Megjithatë, studimi paralajmëron se speciet e gabuara ose vendosja e dobët mund t'i mohojnë këto përfitime.

Duke analizuar 182 studime që mbulojnë 17 klima dhe 110 qytete, studiuesit kanë kryer vlerësimin e parë global të ftohjes së pemëve urbane. Gjetjet nxjerrin në pah ndërveprimin kompleks midis specieve të pemëve, planeve urbane dhe klimës lokale.

Dinamika e ftohjes së ditës kundrejt natës

Pemët ftohin qytetet gjatë ditës duke bllokuar rrezatimin diellor, duke avulluar ujin përmes gjetheve të tyre dhe duke ndikuar në rrjedhën e ajrit me gjethet e tyre.

Natën, mbulesat e pemëve mund të bllokojnë rrezatimin me valë të gjata nga toka, duke çuar në një efekt ngrohjeje.

Ky fenomen, i shkaktuar nga rezistenca aerodinamike dhe mbyllja e stomateve (përgjigje ndaj nxehtësisë dhe thatësirës), ndryshon ndjeshëm në të gjitha klimat.

Efektet e ftohjes dhe ngrohjes specifike të klimës

Analiza zbuloi se pemët urbane ofrojnë shkallë të ndryshme ftohjeje dhe ngrohjeje në varësi të klimës:

Klima tropikale e lagësht dhe e thatë: Pemët i ftohnin qytetet deri në 12°C por i ngrohnin me 0.8°C gjatë natës.

Klimat e thata: Ftohja arriti mbi 9°C, ndërsa ngrohja gjatë natës ishte 0.4°C.

Klimat e buta: Ftohja gjatë ditës ishte 6°C, me një efekt ngrohjeje gjatë natës prej 1.5°C.

Klimat tropikale të pyjeve tropikale: Ftohja ra në 2°C, me ngrohje 0.8°C gjatë natës.

Mbjellja strategjike e pemëve për ftohje maksimale

Qytetet me plan urbanistik të hapur dhe lloje të përziera pemësh (me gjelbërim të përhershëm dhe gjetherënës) arritën rezultate më të mira ftohjeje, veçanërisht në klimat e buta dhe tropikale. Speciet e përziera ofrojnë hije sezonale dhe ftohje tre-dimensionale.

Në rajonet e thata, zonat urbane kompakte (si Kajro dhe Dubai) me pemë me gjelbërim të përhershëm përjetuan përfitime të konsiderueshme ftohjeje. Hapësirat e hapura në qytetet me lartësi të ulëta lejuan tenda më të mëdha të pemëve, duke rritur më tej ftohjen me 0.4°C.

"Studimi ynë ofron udhëzime të gjelbërimit të kontekstit specifik për planifikuesit urbanë për të shfrytëzuar në mënyrë më efektive ftohjen e pemëve përballë ngrohjes globale", vuri në dukje dr. Bardhan.

Përputhja e pemëve me tiparet urbane

Studimi theksoi rëndësinë e përputhshmërisë midis llojeve të pemëve dhe veçorive urbane. Faktorë të tillë si orientimi i rrugës, raporti i qiellit të dukshëm dhe raporti i pamjes ndikojnë në efikasitetin e ftohjes së pemës .

Në zonat urbane kompakte me temperatura të larta, mbulimi i tepërt i tendës mund të bllokojë nxehtësinë në nivelet e këmbësorëve.

Studiuesit rekomandojnë përdorimin e specieve të ngushta dhe strategjive të rralla të mbjelljes në zona të tilla.

Përtej pemëve: Zgjidhje për ftohjen urbane

Ndërsa pemët janë të vlefshme, studimi nga Universiteti i Kembrixhit kërkon mbështetje në strategji plotësuese si hijezimi diellor dhe materialet reflektuese. Këto zgjidhje përmirësojnë ftohjen urbane pa efektet e padëshiruara të vendosjes së pemëve të planifikuara keq.

Për të ndihmuar planifikuesit urban, studiuesit zhvilluan një hartë dhe bazë të dhënash interaktive. Ky mjet ndihmon në vlerësimin e efikasitetit të ftohjes bazuar në të dhënat nga qytetet me klimë të ngjashme dhe karakteristika urbane.

"Planifikuesit urbanë duhet të planifikojnë për klimat e ardhshme më të ngrohta duke zgjedhur specie elastike të cilat do të vazhdojnë të lulëzojnë dhe të ruajnë përfitimet e ftohjes", tha dr. Bardhan.

Si përmbledhje, mbjellja strategjike e pemëve mund të zbusë ndjeshëm stresin e nxehtësisë urbane, por një konsideratë e kujdesshme është thelbësore.

Përzgjedhja e specieve të duhura, mbjellja e tyre në vende optimale dhe përfshirja e zgjidhjeve plotësuese mund të sigurojë që qytetet të maksimizojnë përfitimet e ftohjes duke minimizuar pasojat e padëshiruara.

Fuqia ftohëse e pemëve

Pemët e mëdha dhe të pjekura ofrojnë përfitime më të mëdha ftohjeje për shkak të tendave të tyre të gjera, të cilat bllokojnë rrezet e diellit dhe lehtësojnë shkallë më të lartë të avullimit.

Speciet gjethegjerë janë veçanërisht efektive, duke ofruar më shumë hije dhe avullim uji në krahasim me pemët me gjethe gjilpërash. Kur mbillen në grupe, pemët krijojnë një efekt ftohës sinergjik duke përmirësuar qarkullimin e ajrit dhe duke siguruar hije të përhapur.

Afërsia me trupat ujorë përforcon më tej efektet ftohëse, pasi kombinimi i hijes së pemës dhe avullimit nga sipërfaqet e ujit krijon mikroklimë më të freskët.

Speciet vendase shpesh tejkalojnë ato jovendase, pasi ato përshtaten më mirë me klimat dhe kushtet lokale.

Pemët me gjelbërim të përhershëm ofrojnë ftohje gjatë gjithë vitit, veçanërisht në rajonet me ndryshime më pak të dallueshme sezonale. Për më tepër, ngjyra e gjetheve ndikon në ftohjen, me gjethet me ngjyra të lehta që thithin më pak nxehtësi. Rrënjët e pemëve gjithashtu luajnë një rol, duke ftohur tokën dhe duke mbështetur ekosistemet më të shëndetshme.

Një përzierje e larmishme e llojeve të pemëve forcon pyjet urbane, duke i bërë ato elastike ndaj dëmtuesve dhe duke siguruar përfitime të qëndrueshme ftohjeje.