Kriza klimatike: 5 gjërat që kërkojnë vëmendje në 2025!

Qyteti Amazonian i Belem, Brazil, do të jetë fokusi global i përpjekjeve për të trajtuar krizën klimatike në nëntor 2025, kur ai pret një nga konferencat më të rëndësishme të OKB-së për klimën në vitet e fundit. Megjithatë, gjatë gjithë viteve do të ketë shumë mundësi për të bërë përparim të rëndësishëm në disa çështje të lidhura me klimën, nga nivelet marramendëse të ndotjes plastike te financimi i kalimit drejt një ekonomie globale më të pastër.

A mund ta mbajmë premtimin për temperaturën mesatare globale?

"Mbani gjallë 1.5" ka qenë thirrja e OKB-së për disa vite, një referencë për qëllimin për të siguruar që temperaturat mesatare globale të mos ngrihen përtej 1.5 gradë më të larta se nivelet para-industriale. Konsensusi shkencor është se mungesa e veprimit do të kishte pasoja katastrofike, jo më pak për të ashtuquajturat "shtete të vijës së parë", siç janë vendet ishullore në zhvillim, të cilat mund të zhduken nën oqean, me rritjen e nivelit të detit.

Në COP30, konferenca e OKB-së për klimën e planifikuar të zhvillohet midis 10 dhe 21 nëntor 2025, zbutja (me fjalë të tjera, veprimet dhe politikat e krijuara për të reduktuar emetimet e gazeve serrë që kontribuojnë në rritjen e temperaturave) ka të ngjarë të jetë një fokus kryesor.

Kombet e botës do të arrijnë me angazhime të përmirësuara dhe më ambicioze për uljen e gazeve serrë. Kjo është njëkohësisht një njohje se premtimet ekzistuese janë krejtësisht të pamjaftueshme, për sa i përket uljes së temperaturave, dhe pjesë e marrëveshjes që Shtetet Anëtare nënshkruan në 2015 në COP të Parisit (kombet pritet të "rrisin" angazhimet e tyre çdo pesë vjet Hera e fundit që ndodhi ishte në Glasgow COP 2021, i vonuar me një vit për shkak të pandemisë COVID-19)

Mbrojtja e natyrës

Mbajtja e COP30 në rajonin e pyjeve tropikale të Amazonës në Brazil është me rëndësi simbolike. Ajo i referohet ditëve të hershme të përpjekjeve ndërkombëtare për të mbrojtur mjedisin: "Samiti i Tokës", i cili çoi në krijimin e tre traktateve mjedisore mbi ndryshimin e klimës, biodiversitetin dhe shkretëtirëzimin, u zhvillua në qytetin brazilian të Rio de Zhaneiro. në vitin 1992.

Vendndodhja gjithashtu thekson rolin që duhet të luajë natyra në krizën klimatike. Pylli tropikal është një "lavamant karboni" masiv, një sistem që thith dhe ruan CO2, një gaz serrë, dhe e pengon atë të hyjë në atmosferë, ku kontribuon në ngrohjen.

Për fat të keq, pyjet e shiut dhe zgjidhjet e tjera "të bazuara në natyrë" përballen me kërcënime nga zhvillimi njerëzor, si prerja e paligjshme e pyjeve që ka shkatërruar zona të mëdha të rajonit. OKB-ja do të vazhdojë përpjekjet e nisura në vitin 2024 për të përmirësuar mbrojtjen e pyjeve tropikale dhe ekosistemeve të tjera, në bisedimet për biodiversitetin që do të rifillojnë në Romë në shkurt.

Kush do të paguajë për klimën?

Financat kanë qenë prej kohësh një çështje e mprehtë në negociatat ndërkombëtare për klimën. Vendet në zhvillim argumentojnë se kombet e pasura duhet të kontribuojnë shumë më tepër drejt projekteve dhe nismave që do t'u mundësojnë atyre të largohen nga lëndët djegëse fosile dhe të fuqizojnë ekonomitë e tyre në burime të pastra të energjisë. Kundërshtimi nga vendet e pasura është se ekonomitë me rritje të shpejtë si Kina, e cila tani është emetuesi më i madh i gazrave serrë në botë, duhet të paguajnë gjithashtu pjesën e tyre.

Në COP29 në Baku, Azerbajxhan, u bë një përparim i llojit, me miratimin e një marrëveshjeje për të trefishuar shumën e financimit të klimës që u paguhet vendeve në zhvillim, në 300 miliardë dollarë në vit, deri në vitin 2035. Marrëveshja është një hap i caktuar përpara, por shuma përfundimtare është shumë më pak se 1.3 trilion dollarë që ekspertët e klimës thonë se këtyre vendeve u duhen për t'u përshtatur me krizën.

Pritet që të bëhet më shumë përparim në financimin në vitin 2025, në një samit në Spanjë në fund të qershorit. Konferencat e Financimit për Zhvillim zhvillohen vetëm një herë në 10 vjet, dhe edicioni i vitit të ardhshëm po faturohet si një mundësi për të bërë ndryshime rrënjësore në arkitekturën financiare ndërkombëtare. Shqetësimet mjedisore dhe klimatike do të ngrihen dhe zgjidhjet e mundshme si taksimi i gjelbër, çmimi i karbonit dhe subvencionet do të jenë të gjitha në tryezën.

Zbatimi i ligjit për klimën

Kur vëmendja e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë iu drejtua ndryshimeve klimatike në dhjetor, ai u përshëndet si një moment historik në lidhje me detyrimet ligjore të shteteve sipas ligjit ndërkombëtar. Vanuatu shpesh përjeton mot ekstrem shkatërrues, siç janë tajfunet, të cilët po përkeqësohen nga ndryshimet klimatike.

Vanuatu, një shtet ishull i Paqësorit, veçanërisht i prekshëm nga kriza, i kërkoi gjykatës një pozicion këshillues, në mënyrë që të qartësohen detyrimet e shteteve në lidhje me ndryshimet klimatike dhe të informohet çdo procedurë gjyqësore e ardhshme.

Gjatë një periudhe dy-javore, 96 vende dhe 11 organizata rajonale morën pjesë në seancat dëgjimore publike para Gjykatës, duke përfshirë Vanuatu dhe një grup shtetesh të tjera ishujsh të Paqësorit, si dhe ekonomitë kryesore duke përfshirë Kinën dhe SHBA-në.

GJND-ja do të diskutojë për disa muaj përpara se të japë opinionin e saj këshillues mbi këtë temë. Edhe pse ky opinion nuk do të jetë detyrues, ai pritet të drejtojë ligjin e ardhshëm ndërkombëtar të klimës

   Ndotja nga plastika

Bisedimet e mbledhura nga OKB për t'u përballur me epideminë globale të ndotjes plastike iu afruan një marrëveshjeje gjatë negociatave në Busan, Koreja e Jugut. Disa përparime kyçe u bënë gjatë bisedimeve të nëntorit 2024 - raundi i pestë i negociatave pas rezolutës së Asamblesë së Mjedisit të OKB-së të vitit 2022, që bën thirrje për një instrument ndërkombëtar ligjërisht të detyrueshëm për ndotjen plastike, duke përfshirë mjedisin detar.

Marrëveshja për tre fusha kryesore duhet të hekuroset: produktet plastike, duke përfshirë çështjen e kimikateve; prodhim dhe konsum i qëndrueshëm; dhe financimi. Shtetet anëtare janë ngarkuar tani me gjetjen e zgjidhjeve politike për dallimet e tyre përpara se të rifillojë sesioni, dhe me arritjen e një marrëveshjeje përfundimtare që trajton ciklin e plotë të jetës së plastikës dhe jep vrullin në rritje globale për t'i dhënë fund ndotjes plastike.

"Është e qartë se bota ende dëshiron dhe kërkon t'i jepet fund ndotjes plastike," tha Drejtoresha Ekzekutive e Programit të Mjedisit të OKB-së (UNEP) Inger Andersen. “Ne duhet të sigurojmë që të krijojmë një instrument që godet problemin fort në vend që të godasë nën peshën e tij të mundshme. U bëj thirrje të gjitha shteteve anëtare të anojnë.”

Burimi i informacionit: https://news.un.org/en/story/2024/12/1158446