1.2 milion banorë do të përfitojnë nga sistemet e ngrohjes qendore nga grantet shtesë të BE për Kosovën

Sipas njoftimit të publikuar nga Programi i Kornizës së Investimeve të Ballkanit Perëndimorë (WBIF), në fund të projektit, 1.2 milionë qytetarë do të përfitojnë nga ngrohja qendrore në Kosovë përmes tetë sistemeve të reja të ngrohjes qendrore në komuna të ndryshme në mbarë Kosovën. Projekti i ri i asistencës teknike i financuar nga BE-ja në vlerë prej 2 milion € është lansuar në tetor të 2021 për të mbështetur përgatitjen e Studimit të Fizibilitetit për Ngrohje Qendrore, bazuar në energjinë e ripërtëritshme në tetë komuna të Kosovës – Gjilan, Ferizaj, Prizren, Pejë, Drenas, Obiliq/Kastriot, Mitrovicë dhe Zveçan – duke përfshirë analizat e përfitimit të kostos dhe një raport të vlerësimit të ndikimit mjedisor dhe social, thuhet në një njoftim të publikuar në faqen zyrtare të WBIF.

Sistemet aktuale të ngrohjes nuk janë të përshtatshme për ndërtesat kolektive të banimit dhe të sektorit të shërbimeve dhe ato kanë një ndikim të konsiderueshëm negativ si në cilësinë e ajrit ashtu edhe në shëndetin publik. Në këtë mënyrë, Studimi i Fizibilitetit duhet të prezantojë mundësitë e përdorimit të burimeve primare të energjisë miqësore me mjedisin dhe të disponueshme lokale me teknologji të ndryshme dhe të shpërndajë nxehtësinë përmes sistemeve të ngrohjes qendrore me eficensë të lartë.

Kostot totale të projektit vlerësohen të jenë më shumë se 160 milionë euro

Një grup ekspertësh ndërkombëtarë dhe kombëtarë nga IPF10 do të mbështesë Njësinë e Zbatimit të Projektit (PIU) për të zhvilluar planet dhe, në këtë mënyrë, për të lehtësuar investime të konsiderueshme strategjike.

Kostot totale të projektit nga Korniza e Investimeve të Ballkanit Perëndimor (WBIF) “Sistemet e Ngrohjes Qendrore në Kosovë” vlerësohen të jenë më shumë se 160 milionë euro.

Burimet kryesore të financimit pritet të jenë hua nga Banka Evropiane e Investimeve (EIB) dhe Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH).

Ndërkaq, kontributet kombëtare dhe grantet teknike dhe investuese nga Korniza e Investimeve të Ballkanit Perëndimor (WBIF) pritet të përzihen me fondet e kredive.

Ngrohjet qendrore në Kosovë përllogaritet të jenë përgjegjëse për vetëm 3 deri në 5% të ngrohjes së hapësirave

Ndryshe, Sistemet e Ngrohjes Qendrore (NQ) në Kosovë janë të kufizuara në vetëm katër komuna (Prishtina, Gjakova, Mitrovica dhe Zveçani), duke përllogaritur për vetëm 3 deri në 5% të ngrohjes së hapësirave.

Aktualisht është në funksion vetëm një ngrohje qendrore (NQ) dhe ajo është Termokosi në Prishtinë. Qytetet e tjera si Peja, Prizreni, Ferizaj dhe Gjilani nuk kanë sisteme NQ, përkundër zonave të tyre të mëdha të urbanizuara nga ndërtesa kolektive të banimit.

Pak komuna si Obiliq dhe Drenas janë në zona të favorshme duke pasur parasysh se e para është afër termocentralit Kosova B dhe mund të lidhet me sistemin e kogjenerimit, dhe e dyta është afër fabrikës së shkrirjes “Feronikel” që shpenzon energji termike që rrjedh nga procesi teknologjik i shkrirjes.

Sistemet termike të vjetruara në qytete si Mitrovica dhe Zveçani kanë nevojë për rehabilitim gjithëpërfshirës në mënyrë që të zgjerohen shërbimet në ndërtesat e reja dhe ato të planifikuara, pasi kërkesa për kyçje është vazhdimisht në rritje.

Pavarësisht përmirësimeve të konsiderueshme në furnizimin me ngrohje nga njësitë e kogjenerimit (Prishtinë), ngrohja qendrore në konsumin final të energjisë është ende shumë e ulët në krahasim me potencialin e disponueshëm. Me rritjen e urbanizimit të popullatës së Kosovës, rritet edhe kërkesa për ngrohje të hapësirave të ndërtesave kolektive.

Kjo rritje është kryesisht për shkak të kërkesave në rritje për një nivel më të lartë komoditeti si në ndërtesat e vjetra ashtu edhe në ato të reja.

Duke pasur parasysh këto sfida me të cilat po përballet Kosova aktualisht, kryerja e Studimit të Fizibilitetit dhe VNMS-së do t’i ndihmonte Kosovës të krijojë rehabilitimin dhe përmirësimin e kapaciteteve ekzistuese të sistemit të NQ në Mitrovicë dhe ndërtimin e kapaciteteve të reja në rajonet e Pejës, Prizrenit, Ferizajt dhe Gjilanit.

Padyshim se duke i pasur këto, Kosova do të jetë në gjendje të rrisë sigurinë e furnizimit, eficensën e energjisë, të diversifikojë burimet e energjisë, të zvogëlojë ndotjen e ajrit dhe të përmirësojë cilësinë e jetës.

Qeveria e Kosovës tashmë e ka identifikuar zbatimin e sistemeve të NQ si prioritet të saj kombëtar dhe ka përfshirë zhvillimin e këtij nënsektori në ‘Single Sector Project Pipeline list of projects’. Projekti është gjithashtu në përputhje me strategjitë kombëtare, Ligjin për Ngrohjen Qendrore dhe politikat dhe standardet përkatëse të BE-së.

Rezultatet e pritura të projektit:

– Ndërtohen 8 ngrohtore qendrore dhe një është rehabilituar;

– Rrjeti i NQ është zgjeruar me 150 km tubacione të reja;

– 1,200,000 banorë që përfitojnë nga sistemet e NQ.

Ndërkaq, Luan Morina nga Ministria e Ekonomisë, si udhëheqës i departamentit për energji, ka komentuar iniciativën si “Decentralizimi, diversifikimi dhe përdorimi i eficensës së energjisë duhet të konsiderohen si themelet për të adresuar sigurinë e furnizimit me energji në sektorin e energjisë elektrike/ngrohjes.”

Konstantinos Mastrogiannopoulos, EIB, Menaxher Vendi: “EIB, si IFI udhëheqës, është i lumtur të mbështesë këtë detyrë të rëndësishme. Rezultati pritet të kontribuojë në dekarbonizimin dhe zhvillimin ekonomik të Kosovës, pasi do të eksplorohen burime më të pastra të energjisë, në përputhje me Planin Ekonomik dhe Investues për Ballkanin Perëndimor dhe Agjendën e Gjelbër të BE-së. Ne presim të punojmë me të gjitha palët për një zbatim efikas të projektit.”

Neil Taylor, Shef i Zyrës së BERZH-it në Kosovë: “Së bashku me partnerët tanë, ne presim të eksplorojmë mundësitë për të lidhur më shumë njerëz në mbarë Kosovën me ngrohje të përballueshme dhe të pastër.”

Luigi Brusa, Zyra e BE-së në Kosovë, Administrator Shef i Bashkëpunimit: “BE-ja është e përkushtuar të mbështesë infrastrukturën energjetike në përputhje me Marrëveshjen e Gjelbër. Nëpërmjet zhvillimit të sistemeve të ngrohjes qendrore ekziston një mundësi për të zëvendësuar përdorimin e energjisë elektrike dhe djegies së qymyrit për ngrohjen e hapësirave, duke promovuar kështu energjinë e pastër për të gjithë qytetarët.”

Mario Ortner, IPF10, Udhëheqës i Ekipit: “IPF10 është i kënaqur që është ftuar të marrë përsipër këtë detyrë sfiduese dhe të rëndësishme. Të gjithë po flasin për rëndësinë e madhe të energjive të ripërtëritshme. Me këtë detyrë ekipi ynë me përvojë të mirë ka mundësinë të prezantojë teknologji të larta efikase dhe miqësore me mjedisin për furnizimin me energji të së ardhmes për tetë qytete të mëdha në Kosovë. Ne mezi presim të bashkëpunojmë me Përfituesit, Bashkimin Evropian, EIB dhe BERZH në zhvillimin e planeve për të menaxhuar në mënyrë efektive këto detyra emocionuese.”